بررسی تطبیقی سیستم‌های کوک در موسیقی ایرانی در آرای نظریه‌پردازان معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ تطبیقی تحلیلی هنر اسلامی، گروه مطالعات عالی هنر، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه موسیقی، دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

این نوشته ابعاد مختلف نظریات کوک در موسیقی دستگاهی ایران را از نگاه پژوهشگران معاصر (پس از سال 1332) جمع­بندی و با یکدیگر مقایسه می­کند و به دلایل تکثر آرا می­پردازد. پرداختن به مقولة کوک در دوران کنونی در تولید سمپل­های صوتی، طراحی ساز و نیز بحث­های پیرامون چندصدایی ضرورت دارد. پژوهشگران کوک در موسیقی ایرانی دلایل انحراف­ها از یک سیستم کوک نظیر کوک درست یا فیثاغوری را سیستماتیک بحث نکرده­اند. لذا پرسش­ اساسی پژوهش بدین شرح است که نحوة اندازه­گیری ریزپرده­ها و مبنای نظریات چه بوده و با یکدیگر چه اختلافی دارند؟ در گام دوم، چه ملاحظاتی را در زمینه کوک باید در نظر داشت؟ بدین منظور در ابتدا به چالش­های کوک در موسیقی ایرانی می­پردازیم و در مرحلة بعد نظریات را بررسی می­کنیم و اختلافات را می­سنجیم. روش تحقیق در ابتدا از نوع کتابخانه­ای است و در منابع نظریات و فواصل بر مبنای یک معیار عددی سنت طبقه­بندی و نقصان­های هر یک از مدعیات بررسی می­شوند. در انتها جدول مقایسه جهت ورودی نرم­افزار و میزان انحراف به دست آمده است. همچنین برخی از مهمترین دلایل انحراف به شرح زیر مشخص شده­اند: الف) ملاحظات آکوستیکی و سایکوآکوستیکی ب) عدم کفایت جامعة آماری ج) مکتب­های آموزشی د) ملاحظات تاریخی

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Contemporary Theories of Tuning Systems in Iranian Classical Music: a Comparative Study

نویسندگان [English]

  • Hosein Ghanbari 1
  • Amin Honarmand 2
  • Hooman Asaadi 2
1 Ph.D of Comparative and Analytical Study of Islamic Art, Department of Advanced Studies of Art, School of Visual Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Music, School of Performing Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The microtonal intervals and tuning systems in Iranian classical music, which are different from one case to another, have caused much debate among scholars. The contemporary theories may be divided into two categories: experimental studies which calculate the practical intervals of music performance, and the studies that suggest a theoretical system mainly based on medieval theories and deviation from Pythagorean and Just intonation systems. Both kinds of studies demonstrate a wide range of tolerance in intervals. There are many reasons for these deviations that must be taken into account. First, the paper attempts to investigate tuning systems of Iranian classical music based on models of music proposed by contemporary scholars. To this aim, the study summarizes each theory’s assumptions and conclusions. Then, for a better comparison of the theories, the information is sorted in a table based on minor second (about 80-112 cents), minor neutral second (Mojannab) (about 117-151 cents), major neutral second (Mojannab) (about 139-180 cents), major second (about 180-220 cents), and plus-second intervals––an interval between minor third and major second (about 230-94 cents). In contrast to the scholars’ assumption that neutral second is the most flexible interval, it is illustrated that a wide range of fluctuation (about 20-30 cents) occurs in other intervals. These fluctuations are rooted in the factors which are ignored in most of the theories. Finally, this paper illuminates that the following factors play a prominent role in the flexibility of intervals.

a) Acoustical and psycho-acoustical factors: the difference between tone-perception and the real frequency, as well as cultural considerations may affect intervals. Some scholars consider Pythagorean’s pure perfect fifth as a universal preference. Therefore, they extract the intervals based on Pythagoreans’ pure fifths. However, some pieces of evidence reveal that there are many other exceptions, and some of the Iranian classical modes may be considered as exceptions.

b) The school and method of performance: the school in which Persian performers choose to play, affects the intervals.

c) Modes: the intervals are dependent on the modes in which they are played. For instance, the major second in Mahoor is wider than that of Shur.

d) Tonality: to achieve a different color or key character, some performers may use different intervals. For example, D Shure may be performed different from G Shure.

e) Historical considerations: by comparing the recordings, it can be concluded that the intervals have changed during time. For example, the old Isfehan’s leading tone to tonic interval is wider than that of the new Isfehan. Besides, new modalities are formed during the past 100 years that have had an impact on the intervals.

f) Tone function: similar to many string performers who play the chromatic semitones wider depending on the context, Persian players may perform the same interval differently by considering the resolution.

In most cases, the mentioned factors have been ignored by scholars. Therefore, any future attempt to study the practical intervals must take these factors into account. Moreover, a vast number of case studies are required to get reliable results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • tuning system
  • Iranian Classical music
  • microtone
  • Dastgah
الفخوری، حنا؛ الجر، خلیل (1367)، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه محمد آیتی، چاپ سوم، تهران: شرکت انشارات علمی فرهنگی. برکشلی، مهدی (1995)، ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی موسی خان عروفی، شرح ردیف موسیقی ایران. تهران: انجمن موسیقی ایران.
بیضایی، سیاوش (1381)، سرچشمه‌های ربع پرده در موسیقی ایران، فصلنامه هنر، شماره 51، 114-134.
فخر، ایمان (1396)، کوک در سازهای زهی: بررسی مبانی و مفاهیم کوک در اجرا، تهران: نگاه معاصر.
فرهت، هرمز(1354)، نظری درباره فواصل، نشریه فرهنگ و زندگی، شماره 6، 81-88. فرهت، هرمز (1394)، دستگاه در موسیقی ایران، ترجمه: مهدی پورمحمد، تهران: انتشارات پارت.
دورینگ، ژان (1389). ردیف میرزاعبدالله برای تار و سه‌تار به روایت نورعلی بورمند/ تهران: موسسه فرهنگی ماهور.
طلایی، داریوش (1372)، نگرشی نو به تئوری موسیقی ایرانی، چاپ اول، تهران: نشر ماهور.
عبادی، احمد (1370)، شیوه‌های نوین کوک سه‌تار، کاست. تهران: نوایاب.
محمدی، سلمان (1392)، کوک‌های متداول در موسیقی ایرانی، چاپ چهارم، تهران: انشارات چنگ.
طلایی، داریوش (1394)، تحلیل ردیف: بر اساس نت‌نویسی میرزا عبدالله با نمودارهای تشریحی. تهران: نشر نی.
کیانی، مجید (1397)، هفت دستگاه در موسیقی ایران، چاپ چهارم، تهران: انتشارات سوره مهر.
Bader, Rolf (2019), “Temperament Systems of Southeast Asia and Ancient India”. Current Research in Systematic Musicology, Vol. 5. 75-106.
Barbour, J.Murry.( 2004), Tuning and Temperament: A Historical Survey, New York: Dover Publication Inc.
Christensen, Thomas (2006), Thw History of Western Music Theory, England: Cambrdge University Press.
Hartmann, William M. (1997). Signals, Sound, and Sensation, United States: American Institute of Physics.
Rowland, David (1998), the Cambridge Companion to Piano, England: Cambridge University Press.
Farhat, Hormoz (1990), Datgah Concept in Persian Music, England: Cambridge University Press.
Flesch, Carl (2000), The Art of Violin Playing: Artistic Realization Instruction, Vol.i. New York: Carl Fischer.
Flesch, Carl (2008), The Art of Violin Playing: Artistic Realization Instruction, Vol.2. New York: Carl Fischer.
Gabisonia, Tamaz (2015) Semiotic Dimensions of Drone in Traditional Music.The Seventh International Symposium on Traditional Polyphony, Proceedings, 7. pp. 141-147.
Helmholtz, Hermann von (1912). On the sensations of tone as a physiological basis for the theory of music, p.437.
Merwe, Peter van der (1989), Origins of the Popular Style, Oxford UniversityPress.
Wendt G. and Bader R. (2019), Analysis and Perception of Javanese Gamelan Tunings. Current Research in Systematic Musicology, (5), 129-142.
Weisethaunet, Hans (2001), Is There Such a Thing as the 'Blue Note'? Popular Music, Vol. 20, No. 1, England: Cambridge University Press, pp. 99-116.
Vassilakis, Panteleimon Nestor (2005). "Auditory Roughness as Means of Musical Expression". Selected Reports in Ethnomusicology, University of California, Los Angeles, 12: 119–144.