کارکرد آستانه‌ها در سه فیلم اصغر فرهادی بر اساس نظریات باختین و کریستوا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد سینما، گروه هنرهای نمایشی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران،ایران

2 استادیار گروه هنرهای نمایشی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران،ایران.

چکیده

در این مقاله کارکرد آستانه‌ها در سه فیلم جدایی نادر از سیمین، گذشته و فروشنده، مورد توجه قرار گرفته است که با توجه به پژوهش‌های پیشین درباره سینمای فرهادی، رویکرد نوینی است. مفهوم آستانه در کرونوتوپ یا زمان-مکان داستان، توسط باختین وضع شده است و در نظریات ژولیا کریستوا بسط یافته است. هدف این مقاله آن است که بر اساس نظریات این دو متفکر و با تحلیل سه فیلم مذکور، وجوه مختلف آستانه‌ها در نظریات باختین و کریستوا، از جمله آستانه‌ها در روایت، آستانه‌های بدن، آشپزخانه به مثابه مهمانخانه، آستانه‌ها در میزانسن، دینامیک فقدان/ظهور سوژه، آستانه امر نشانیک/نمادین و پایان باز مکالمه، بررسی شود. در تحلیل اجتماعی‌روان‌کاوانه این سه فیلم مشخص شد کاربرد آستانه‌ها تمهید مؤثری در روایت، شخصیت‌پردازی و همراه کردن مخاطب بوده است. بیان چالش‌های اخلاقی شخصی در خلال روابط اجتماعی، خصیصه مهم سینمای فرهادی است، که با تکیه بر مفهوم آستانه باختینی و بسط این مفهوم در تحلیل اجتماعی/روانکاوانه ژولیا کریستوا، می‌توان آن را تبیین کرد. کریستوا در پی سقوط نظام‌های مفهومی در جامعه مدرن، هنر و روانکاوی را تنها امکان‌های تحلیل اجتماعی در عصر مدرن می‌داند و پژوهش حاضر نشان می‌دهد این سه اثر فرهادی، با تأکید بر مفهوم آستانه، امر اجتماعی را در بیان قصه‌های رنج شخصی در سینما بازنمایی کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Function of Thresholds in Asghar Farhadi's Three Films based on the Theories of Bakhtin and Kristeva

نویسندگان [English]

  • Rakhshan Ghasabi Bonab 1
  • Alireza Khoshnevis 2
1 Master Student of Cinema, Department of Performing Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Performing Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The cinema of Asghar Farhadi has garnered significant attention from researchers and critics over the past 20 years. Farhadi's reputation has increased due to winning prestigious international awards in the last two decades. His works have been analyzed through various disciplines in humanities such as psychology, ethics, philosophy, sociology, and women's studies. Additionally, his films are notable for their examination through different film criticism methods, including screenplay theories, narratology, and mise en scène analysis. This article focuses on the role of thresholds in Farhadi's films, in A Separation, The Past, and The Salesman. Key story events, tense moments, critical decisions, and characters' confrontations with ethical crises often occur in spaces like hallways, staircases, entryways, and doorways. Bakhtin introduced the concept of thresholds in his critique of Dostoevsky's works, explaining it within different types of narrative chronotopes. Bakhtin believed that Dostoevsky frequently depicted individuals at the threshold of irreversible decisions, at critical moments of crisis, and at pivotal life changes, placing characters in a threshold through appropriate chronotopes. Julia Kristeva's social-psychoanalytic criticism has expanded Bakhtin's threshold. She invokes the term "threshold" (Fr. le seuil) to indicate "the common point" at which her major concepts converge. Kristeva's work confronts the unsettling processes of meaning and the subject as a more general socio-historical crisis, which may be witnessed in art. Based on the theories of Bakhtin and Kristeva and the analysis of the three mentioned films, various aspects of thresholds in their theories can be identified, including narrative thresholds, bodily thresholds, the kitchen as a substitute for the drawing room (the hall, the dining room), thresholds in mise-en-scène, the dynamic of subject absence/presence, the threshold of the semiotic/symbolic, and the open-ended dialogue. The social-psychoanalytic analysis of these films revealed that thresholds are an effective narrative device for character development and engaging the audience. While generally being classified as social dramas, Farhadi's films portray deep personal crises. This apparent contradiction can be understood through Bakhtin's concept of thresholds and its expansion in Kristeva's social/psychoanalytic approach. Bakhtin viewed human social nature as inherently interactive, and Kristeva considered the threshold between individual/society and the space between the personal/public as the site for the formation of speaking subjects. Therefore, significant personal events with the emergence or disappearance of the subject inevitably occur at the threshold of confrontations. From this perspective, personal crises are inherently social, and examining social issues in contemporary society is possible through analyzing personal issues and problems. Following the collapse of symbolic systems, Kristeva sees art and psychoanalysis as the only means of social analysis in the modern era, as these two fields document the overflow of the semiotics. The main characters in the three films analyzed belong to the middle class, a social group in Iran characterized by the decline of religious/traditional values. Thus, their personal/moral crises, according to Kristeva, are contextualized within a larger historical/social crisis. As emphasized in Kristeva's "Fantasy and Cinema," and highlighted in the analysis of these films, personal stories of suffering in cinema have the power to authentically represent social realities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thresholds
  • Chronotope
  • Asghar Farhadi
  • Mikhail Bakhtin
  • Julia Kristeva
آرنت، هانا (1958) وضع بشر. ترجمه مسعود علیا. تهران: ققنوس.
آفرین، فریده (1400) مکانمندی و زمانمندی در فیلم فروشنده بر اساس آرای هایدگر در هستی و زمان. هنرهای زیبا - هنرهای نمایشی و موسیقی. دوره 26. شماره 2. صص 13 تا 24. https://doi.org/10.22059/jfadram.2021.294965.615395
رضایی، محمد؛ حسن پور، آرش و دانشگر، شیرین (1393) بازنمایی طبقه و مناسبات طبقاتی در سینمای ایران؛ مطالعه موردی فیلم «جدایی نادر از سیمین». نشریه تحقیقات فرهنگی ایران. شماره 26. صص 117 تا 148. https://doi.org/10.7508/ijcr.2014.26.006 شهبا، محمد و علی‌پناهلو، ماهرخ (1396) تحلیل زمان روایی در دو فیلم درباره الی و گذشته از دیدگاه ژرار ژنت. نشریه روایت‌شناسی. پاییز و زمستان 1396. شماره 2. صص 27 تا 50. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25886495.1396.1.2.5.4
صادقی فسائی، سهیلا و پروائی، شیوا (1395) نحوۀ بازنمایی زن در زیست‏ جهان مدرن در فیلم‌های اصغر فرهادی (مطالعۀ موردی: چهارشنبه‌سوری، دربارۀ الی و جدایی نادر از سیمین) نشریه زن در فرهنگ و هنر. دوره 8. شماره 2. صص 147 تا 170. https://doi.org/10.22059/jwica.2016.60312
غلامعلی، اسدالله و شیخ مهدی، علی (1396) منطق مکالمه در فیلم خشت و آینه (1343)، اثر ابراهیم گلستان. نشریه هنرهای زیبا - هنرهای نمایشی و موسیقی. سال 22. شماره 2. صص 137 تا 145. https://doi.org/10.22059/jfadram.2017.62976
Bakhtin، M. M. (1981). The Dialogic Imagination: Four Essays by M.M..
Translated by Caryl Emerson & Michael Holquist. Austin: University of Texas Press.
Bakhtin، M. M. (1984). Problems of Dostoevsky’s Poetics. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Beardsworth، Sara (2004) Julia Kristeva: Psychoanalysis and Modernity. New York: State University of New York Press. Clark، Katerina & Holquist، Michael (1986) Mikhail Bakhtin. Massachusetts: Harvard University Press.
Heydari، Behnaz (2022) Carnivalesque in Iranian Cinema: 6.5 Per Meter، a Social Problem Film. Forum for World Literature Studies. Vol.14. No.4. pp 665-679. https://www.fwls.org/Download/Archives/1031.html
Keltner، S.K. (2011) Kristeva: Thresholds. Cambridge: Polity.
Kristeva، Julia (1982) Powers of Horror. New York: Columbia University Press. Kristeva، Julia (1992) Black Sun. New York: Columbia University Press
. Kristeva، Julia (1993) Proust and the Sense of Time. Translated by Stephen Bann. New York: Columbia University Press. Kristeva، Julia (1996) Julia Kristeva Interviews. Edited by Ross Mitchell Guberman. New York: Columbia University Press. Kristeva، Julia (2000) The Sense and Non-Sense of Revolt. Translated by Jeanine Herman. New York: Columbia University Press.
Kristeva، Julia (2002a) Intimate Revolt. New York: Columbia University Press.
Kristeva، Julia (2002b) 'Nous Deux' or a (Hi)story of Intertextuality. The Romanic Review. vol. 93. Numbers 1-2: 7-13. Moyle، Franny (2021) The King’s Painter: The Life and Times of Hans Holbein. NewYork: Abrams Press.
Steinby، Liisa & Klapuri، Tintti (2013) Bakhtin and his others. London: Anthem Press.