تأثیرپذیری در موسیقی عاشیقی ترکان قشقایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد موسیقی شناسی (اتنوموزیکولوژی،) گروه موسیقی، دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران،  تهران، ایران.

2 استاد گروه موسیقی، دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

قشقایی‌ها مهاجرانی بوده‌اند که از مناطق مختلف به جنوب ایران آمده‌اند. در گذشته جامعه‌ی قشقایی جامعه‌ای طبقاتی بود و خاندان ایل‌خانی در رأس این نظام طبقاتی قرار داشت. موسیقی همواره در تمام طبقات اجتماعی ایل قشقایی حضور داشته است. کارگان عاشیق‌ها یکی از پنج کارگانِ فرهنگ موسیقایی قشقایی‌ست که تحولات بسیاری را تجربه کرده است؛ تغییراتی در سازبندی، تغییر فرم اجرا و تضعیف کارگان که در نهایت به از میان‌رفتن این سنت موسیقایی انجامید. عاشیق‌ها که در فرودست‌ترین طبقات اجتماعی ایل جای داشتند با حمایت ایل‌خانان به قوم قشقایی پیوستند و هنر خود را ارتقاء بخشیدند؛ در نهایت نیز با از میان‌رفتن نظام ایل‌خانی، سنت موسیقایی آنها نیز رو به‌انحطاط رفت. اغلب تأثیرپذیری‌ها و تغییرات حاصل از آن در موسیقی عاشیقیْ ریشه در نظام طبقاتی ایل دارند. تغییرات ایجادشده در این موسیقی نیز غالباً با حضور افرادی از طبقات بالای اجتماع همراه بوده که پذیرشِ مرجعیت این طبقات توسط مردمْ پذیرشِ تغییرات را نیز به‌همراه داشته است. این پژوهش که به معرفی موسیقی عاشیقی قشقایی و بررسی تأثیرپذیری در این کارگان می‌پردازد بر اساس کار میدانی در مناطق قشقایی‌نشین و گفت‌وگو با موسیقیدانان قشقایی به‌انجام رسیده و هدف از آن معرفی و بررسی تغییراتِ حاصل از برخوردهای فرهنگی، تغییر شرایط زندگی، شهری‌شدگی و تجددگرایی قشقایی‌ها در این موسیقی است.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Âshiq in the Musical Culture of Qashqâyi Turks Investigating the Acculturation

نویسندگان [English]

  • Shima Hasanzadeh 1
  • Sasan Fatemi 2
1 Master of Musicology )Ethnomusicology), School of Performing Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of Music, School of Performing Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran.
چکیده [English]

Qashqâyis were nomads who migrated to the southern region of Iran and formed a single ethnic group; a tribe consisting of Turks, Kurds, Lors and Arabs.  Since the majority of this tribe were Turks, the main language of the Qashqâyis was Turkish, from the Caucasian Turkish language root. The provinces of Isfahan, Chahar Mahall Bakhtiari, Kohkiluyeh and Boyer-Ahmad, Khuzestan, Bushehr and most importantly, Fars constitutes the Qashqâyi regions of Iran. In the past, the Qashqâyi society was a hierarchical society consisting of different social classes and the Ilkhâni family was at the head of this hierarchical system, and led the tribal affairs, thus distinguishing this tribe from others. In this hierarchical system, musicians were placed in the lowest social classes. Music has always been present in all social classes of the Qashqâyi tribe. Qashqâyi musicians include Âshiqs, Changis, Sârebâns, non-professional musicians, and women, each of whom, have their own repertoires. The Âshiqs's repertoire is one of the five repertoires of the Qashqâyi musical culture that has undergone many changes. The Âshiqs migrated to Fars from the north-west regions and joined the Qashqâyi tribe. They, who were from the lowest social classes, joined the Qashqâyi tribe. With the support of the Ilkhâns, the Ashiqs improved their art and made changes in their repertoire. Eventually, with the disappearance of the Ilkhâni system, this musical tradition also declined. The Âshiqs performed music and were financially supported by the Ilkhâns. In fact, the musical life of the Âshiqs depended on the presence of the Ilkhâns which collapsed with the abolition of the Ilkhâni system. There have been many acculturations and changes in the music of Qashqâyi Âshiqs. Most of them have their roots in the hierarchical system of the tribe and have emerged in such a cultural context. In the hierarchical system of Qashqâyi society, elements were often accepted and preserved in this musical culture which were approved by the upper class of this society. In fact, changes in this music have often been accompanied by the presence of people from the upper classes of this society, serving as an authoritative body in regards to the changes in the musical culture of the Ashiqs. The change in the living conditions and the urbanization of the Qashqâyis isolated the Âshiqs and their repertoire, over time, diminished and eventually was eliminated from Qashqâyi music. In fact, lifestyle changes brought about many changes in this musical culture and caused a large part of the musical experience of this repertoire to diminish and disappear; most of these changes were influenced by intercultural influences. This study, which introduces the Âshiqi's music of Qashqâyi and examines the acculturation in this repertoire, is based on fieldwork in Qashqâyi regions and interview with Qashqâyi musicians and aims to introduce and study the changes resulting from cultural encounters in this music.


کلیدواژه‌ها [English]

  • Âshiq
  • Qashqâyi
  • Acculturation
  • Changes
ابرلینگ، پیر، (1393)، کوچ‌نشینان قشقایی فارس، ترجمه‌ی فرهاد طیبی‌پور، تهران: پردیس دانش.
بلکینگ، جان، (1393)، «چند مسئله‌ی نظری و روش‌شناختی در مطالعه‌ی تغییرات موسیقایی»، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، شماره‌ 65، صص 79- 109.
بهمن‌بیگی، محمد، (1397الف)، عرف و عادت در عشایر فارس، شیراز: همارا.
ـــــــــــ ، (1397ب)، بخارای من، ایل من، شیراز: همارا. درداری، نوروز، (1395)، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی، شیراز: قشقایی. درویشی، محمدرضا، (1374)، بیست ترانه محلی فارس، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی ــ هنری ماهور.
ـــــــــــ ، (1376)، آئینه و آواز: مجموعه مقالات درباره موسیقی نواحی ایران، تهران: حوزه هنری. ـ
ــــــــــ ، (1383)، دایره‌المعارف سازهای ایرانی: سازهای زهیِ مضرابی و آرشه‌ای نواحی ایران، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی ــ هنری ماهور. شش‌بلوکی، دامون، (1388)، «موسیقی قشقایی»، دفترچه‌ی سی‌دی، آوازهای قشقایی، از مجموعه‌ی موسیقی نواحی ایران، شماره‌ 27، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی ــ هنری ماهور.
ـــــــــــ ، (1393)، «موسیقی قشقایی»، دفترچه‌ی سی‌دی، موسیقی قشقایی: عاشوقلر موقاملاری، از مجموعه‌ی موسیقی نواحی ایران، شماره‌ 49، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی ــ هنری ماهور.
طیبی‌پور، برزو، (1376)، «موسیقی ایل قشقایی»، پایان‌نامه برای دریافت درجه‌ی کارشناسی در رشته‌ی نوازندگی موسیقی ایرانی دانشگاه تهران، استاد راهنما: دکتر محمدتقی مسعودیه. فاطمی، ساسان، (1392)، «تارِ قاجاری: سه سندِ تصویری»، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، شماره‌ 61، صص 102-106.
قافقازیالی، علی، (1388)، مناطق عاشیقی ترکان ایران، ترجمه‌ی احمد بشیر (شاهین)، به کوشش بهروز ایمانی، تبریز: اختر: هاشمی سودمند. قرخلو، مهدی، (1397)، از ایل تا اتاوا، تهران: فرهنگ مانا.
کیانی، منوچهر، (1371)، سیه‌چادرها: تحقیقی از زندگی مردم ایل قشقائی، تهران: سعید نو.
گرگین‌پور، فرود، (1374)، «موسیقی قشقایی»، دفترچه‌ی کاست، موسیقی نواحی ایران2: موسیقی قشقایی، تهران: انجمن موسیقی ایران.
ـــــــــــ ، (1383)، «موسیقی در ایل قشقایی»، دفترچه‌ی سی‌دی، موسیقی قشقایی، از مجموعه‌ی موسیقی نواحی ایران، شماره‌ 3، تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی ــ هنری ماهور.
گرگین‌پور، فرهاد، (1394)، بخشی از حماسه کوراوغلو: نمونه‌ای از فرهنگ شفاهی ایل قشقایی، با همکاری ایلیاشار گودرزی‌فرد، شیراز: قشقایی.
ـــــــــــ ، (1396)، غریب و صنم، با همکاری ایلیاشار گودرزی‌فرد، شیراز: قشقایی.
یوسف‌زاده، آمنه، (1388)، رامشگران شمال خراسان: بخشی و رپرتوار او، تهران: موسسه‌ی فرهنگی ـ هنری ماهور.
Blacking, John, (1986), "Identifying processes of musical change." The world of music, no. 1, pp. 3- 15.
Gharakhalou-narrei, Mehdi, (1996), "Migration and cultural change in urban communities of the Qashqa'I of Iran", Ottawa: University of Ottawa.
Kartomi, Margaret, (1981), " The processes and results of musical culture contact: A discussion of terminology and concepts", Ethnomusicology, no. 2, pp. 227- 249.
List, George, (1964), "Acculturation and Musical Tradition". Journal of the International Folk Music Council, no. 16, pp. 18-21.
McLean, Mervyn, (1986), "Towards a typology of musical change: missionaries adjustive response in Ocenia", The world of music, no. 1, pp. 29- 43.
Nettl, Bruno, (2015), The Study of Ethnomusicology, University of Illinois Press. ــــــــــ , (1978), "Some Aspects of the History of World Music in the Twentieth Century: Question, Problems, and Concepts", Ethnomusicology 22, no. 1, pp. 123-136. ــــــــــ , (1963), "Speculations on Musical Style and Musical Content in Acculturation", International Musicological Society, Vol. 35, no. 1, pp. 35-37.
Redfield, Robert, Ralph Linton, and Melville J. Herskovits, (1936), "Memorandum for the study of acculturation", American anthropologist 38, no. 1, pp. 149-152.
Sam, David L, (2006), "Acculturation: conceptual background and core components", Edited by David L. Sam and John W. Berry, The Cambridge Handbook of Acculturation Psychology, New York: Cambridge University press.