تولید استعاره های تصویری و مفهومی براساس میزانسن های نمایش با تمرکز بر نمایشنامه هشتمین سفر سندباد نوشته بهرام بیضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد کارگردانی، دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی کرج، ایران.

چکیده

در طول تاریخ هنر، مطالعه­ درباره­ی استعاره یکی از بحث­های مهم رشته­های گوناگون هنری بوده است. از جمله رویکردهای جدید به استعاره، نظریه­­ «استعاره­­های مفهومی» جورج لیکاف و مارک جانسون است که منشأ بسیاری از استعاره­­ها را جسم انسان و جنبه­­های مادی آن می­­داند. امروزه در هنر تئاتر میزانسن نه­تنها چیدمان و حرکت بازیگران روی صحنه، که شامل همراهی عناصر میزانسن مانند ترکیب­­بندی، تصویرسازی و حرکت با تمام عوامل اجرایی مانند دکور و لباس و موسیقی و نورپردازی است. از آنجا که در تئاتر جنبه­­های تصویری نمود فراوان دارند، مقاله­ی حاضر می­کوشد تا نشان دهد که استعاره­­های تصویری روی صحنه، چگونه به­وسیله­­ی میزانسن و ترکیب صحنه تولید می­شوند. رویکرد تحلیلیِ پژوهش حاضر به میزانسن و رابطه­­ی آن با استعاره­های تصویری، براساس نظریه­ استعاره­­های مفهومی بنا شده است. به­منظورِ بررسی مسئله­ی مطرح شده، این رویکرد روی نمایشنامه­ی ­هشتمین سفر سندباد اثر بهرام بیضایی اجرا شده­ تا درستی آن آزموده شود. براساس نتایج این پژوهش، می­­توان استعاره­­های تصویری را با استفاده از میزانسن و عناصر آن، و نیز عوامل دیداری و شنیداری نمایش مانند دکور و لباس و نورپردازی، روی صحنه خلق کرد و استعاره­­های درون متن نمایشی را به شکل استعاره­های مفهومی و تصویری در اجرا به نمایش گذاشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Production of Pictorial and Conceptual metaphors according to the theatrical mise en scene/ A case study of the Eighth Journey of Sindbad written by Bahrām Beyzai

نویسندگان [English]

  • Mohammad Amin Andalibi 1
  • Tajbakhsh Fanaian 2
  • Ataollah Koopal 3
1 MA of Directing. Department of Performing Arts, School of Performing Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Associate Professor, School of Performing Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran ,Tehran, Iran.
3 Associate Professor of Literature and Foreign Languages Faculty, Islamic Azad University, Karaj Branch, Karaj. Iran
چکیده [English]

Throughout the history of art, the study of metaphors has been among the most important discussions within various art forms, especially in literature. In the modern era, the analysis and application of metaphor is expanded over a wider spectrum of disciplines, including cognitive sciences, philosophy, and performing arts. There is a classic view in regards to metaphor, maintaining that the term is just a linguistic phenomenon and not a conceptual one. On the other hand, a new approach to the concept of metaphor, is the theory of “conceptual metaphors” proposed by George Lakoff and Mark Johnson. This second view, known as the cognitive view, recognizes the human body and the concepts regarding physical, tangible aspects of life as the origin of many metaphors. As we read in the introduction to their theory, Lakoff and Johnson believe in three main findings based on the cognitive science. The findings are as follows: the mind is innately embodied; thought is generally unconscious; and  abstract concepts are primarily metaphorical. In theatrical directing, “mise-en-scene” is one of the major elements of the play which contributes significantly to the creation of visual aesthetics on stage. Nowadays, mise-en-scene not only affects the positions of the actors and their motions, but also includes other major elements such as composition, picturization, and motion with all the other elements of performance such as decor, costumes, music, and lighting. The question presented in this study is how visual metaphors on stage are created through mise-en-scene. Since visual and physical forms are of great significance in theater, the approach employed by the present study towards mise-en-scene and its relationship with visual metaphors is based on the theory of conceptual metaphors. In order to analyze this proposition, this approach is applied to Bahram Beyzai’s play, Eighth Journey of Sindbad.  This work includes various metaphors in its text and performance thus serving as a good example for the use of metaphors and their significance in this study. In order to answer the presented question which regards the process of creating pictorial metaphors and metaphors that are indicated in the original text through mise-en-scene, first the generalized metaphors and specifically the main conceptual metaphors in Eighth Journey of Sindbad are marked: “life is a journey”, “time passing is motion”, “argument is war” and “orientational and spatialization metaphors”. Various scenes of the text representing these metaphors are shown and their mise-en-scenes are analyzed in a way that describes the process of shaping the intended metaphor as a visual metaphor based on the concept of the very scene through mise-en-scene. The aspects of metaphor in composition and picturization, motion and action are particularly analyzed. In addition to that, the role of audio-visual elements for devising metaphorical mise-en-scenes are examined—such as decor and scenic design and accessories, makeup and costume design, lighting, music and sound design. According to the results of this study, the visual metaphors are capable of being created through mise-en-scene, stage composition, and audio-visual elements of the play on the stage.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conceptual Metaphors
  • Lakoff and Johnson
  • Eighth Journey of Sindbad
  • Metaphor
  • Mise-en-scene
برات‌زاده، نسیم (1399)، «بررسی شالوده‌ی نظام استعاری در سه اثر از تنسی ویلیامز براساس نظریه‌ی استعاره‌های مفهومی لیکاف و جانسون»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی، دانشگاه هنر.
بیضایی، بهرام (1391)، دیوان نمایش، جلد اول، روشنگران و مطالعات زنان، تهران.
بیضایی، بهرام (1385)، نمایش در ایران، روشنگران و مطالعات زنان، تهران.
پویا، پروین (1379)، دستور بیضایی، قصه، تهران.
تیلر، جان رابرت (1390)، «بسط مقوله: مجاز و استعاره»، فرهاد ساسانی (گردآورنده)، استعاره: مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، سوره مهر، تهران، صص 35-66.
تیموری شاندیز، نیلوفر (1398)، «استعاره و کارکردهای نمایشی آن در نمایشنامه‌های دو دهه اخیر ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی، دانشگاه تربیت مدرس.
جانسون، مارک (1396)، بدن در ذهن: مبنای جسمانی معنا، تخیل و استدلال، ترجمه‌‌ی جهانشاه میرزابیگی، آگاه، تهران.
دامود، احمد (1387)، اصول کارگردانی تئاتر، کتاب ماد، تهران.
دین، الکساندر و لارنس کاررا (1384)، اصول کارگردانی نمایش، ترجمه‌ی‌ محمد باقر قهرمانی، قطره، تهران.
صارمی، محمود، محمد ایرانی و عامر قیطوری (1399)، «بررسی کارکرد استعاره‌های مفهومی در پرورش درون‌مایه‌ی رمان سمفونی مردگان»، پژوهشهای ادبی، 68، صص 137-162.
کوچش، زولتان (1396)، استعاره: مقدمه‌ای کاربردی، ترجمه‌ی‌ جهانشاه میرزابیگی، آگاه، تهران.
کوچش، زولتان (1395)، زبان، ذهن و فرهنگ، ترجمه‌‌ی جهانشاه میرزابیگی، آگاه، تهران.
کی‌احمدی، منیر (1395)، «بررسی ساختار روایت استعاری در نمایشنامه‌های بهرام بیضایی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه سمنان.
لیکاف، جورج و مارک جانسون (1397)، استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم، ترجمه‌‌ی هاجر آقاابراهیمی، علم، تهران.
لیکاف، جورج و مارک جانسون (1395)، فلسفه‌ی جسمانی: ذهن جسمانی و چالش آن با اندیشه‌ی غرب، ترجمه‌ی‌ جهانشاه میرزابیگی، جلد اول، آگاه، تهران.
مرتضوی، عبدالحسین (1378)، «سندباد بحری، نه سندباد بری». نمایش، 24 و 25، صص 32-33.
مکاریک، ایرنا ریما (1384)، دانش‌نامه‌ی نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه‌ی محمد نبوی و مهران مهاجر، آگه، تهران.
ویتمور، جان (1391)، کارگردانی تئاتر پست‌مدرن: آفرینش معنا در نمایش، ترجمه‌‌ی صمد چینی‌فروشان، نمایش، تهران.
هاج، فرانسیس (1382)، کارگردانی نمایشنامه، ترجمه‌ی منصور براهیمی و علی اکبر علیزاد، سمت، تهران.
Ball, William (1984), A sense of direction, Quite specific media group Ltd (QSM), New York.
Courtney, Richard (1990), Drama and Intelligence, McGill-Queens University Press, Montreal.
Goatly, Andrew (2007), Washing the Brain: Metaphor and Hidden Ideology, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam/ Philadelphia.
Kovecses, Zoltan (1990), Emotion Concepts, Springer- Verlag, New York.
Lakoff, George (1987), Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind, The University of Chicago Press, Chicago & London.
Pavis, Patrice (1998), Dictionary of the Theatre: Terms, Concepts, and Analysis, translated by Christine Shantz, University of Toronto Press, Toronto.
Saei Dibavar, Sara, Pyeaam Abbasi & Hossein Pirnajmuddin (2020), “The Metaphorical Stage of J. M. Coetzee's Waiting for the Barbarians”, Research in African Literatures, vol. 50, No. 4, pp. 87-107.
Walker, Kamila (2017), “Conceptual Metaphors of Pride in Middlemarch”, George Eliot – George Henry Lewes Studies, vol. 69, No. 2, pp. 145-159.