تحلیل قطعۀ "هفت خوان" اثر بهزاد رنجبران با تمرکز بر نحوۀ ایجاد وحدت و تنوع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 آهنگسازی، دانشکده موسیقی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دانشکده‌ی هنرهای زیبا

چکیده

این پژوهش به روش تحلیلی، به بررسی تکنیک­هایی که مؤید وحدت و تنوع در قطعۀ «هفت­خوانِ» رنجبران است، می­پردازد. به عنوان هدف کلی، تکنیک­های بسط و گسترش رنجبران در طول اثر مطالعه می­شود که برای دست­یابی به این مهم، فرم اثر، ساختارهای هارمونی و شیوه­های بسط و گسترش موتیوی مورد بررسی قرار می­گیرد. فرم اثر منطبق بر فرم­های رایج کلاسیک نیست اما دارای اشتراک­هایی با فرم سونات است. پایبندی به ساختارهای هارمونی همچون تریادها و به طور کلی ترایکوردها، آکوردهای چهارصدایی، پلی­کوردها، انبوهه و شبه­انبوهه­ها و همچنین تسلسل آنها، باعث ایجاد وحدت و تنوعِ هارمونیک و ملودیک در طول اثر شده است. این اثر دارای یک موتیو سه نتی بر اساس نت­های سی-لادیز-سی است که نقشی کلیدی در پیوند بین اجزای شکل دهندۀ فرم اثر دارد. این فیگور در طول اثر به شکل­های متنوع ظاهر می­شود و دگرگونی­های آن بر اساس تغییرات ریتمیک دسته­بندی شده است. هستۀ تماتیک دارای چهار جزء است؛ به طوری­که جزء اول تا سوم به صورت حرکت برودری تحتانی و فوقانی ظاهر و سپس جزء چهارم به آن اضافه می­شود. این مقاله نشان می­دهد که چگونه موتیو چهار جزئی، از طرفی برای ایجاد وحدت، بارها تکرار و از طرف دیگر همزمان با تکرارها، دچار دگرگونی­های مختلف می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A study of Behzad Ranjbaran's "Seven Passages" with focus on elements of cohesion and diversity

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Tonkaboni 1
  • Amin Honarmand 2
1 Composition, Music Faculty, Tehran University of Art, Tehran, Iran
2 Music Department, University of Tehran
چکیده [English]

This research project aims to study Behzad Ranjbaran’s “SEVEN PASSAGES”, and investigate the techniques of musical cohesion and diversity. To achieve a thorough understanding of the piece, the harmonic structures, formal design, and the methods of motivic development have been studied. Although the formal structure does not lend itself to the common traditional forms, it is loosely connected to the sonata form. Triads and trichords in general, seventh chords, polychords, twelve-tone aggregate and their progressions are some of the elements that play prominent role in the creation of harmonic/melodic cohesion and diversity. In addition to the title and narrative of the piece which suggest inspirations from Persian literature and culture, the melodic content is also influenced by Persian traditional music. For instance, the second thematic group resembles the mode of Chahargah in a very light texture, alluding to the solo improvisation of traditional musicians of Persian instruments. In addition to modal elements, the composition also features many elements used in tonal music. For example, tertian chord structures are frequently used in the piece without references to tonal centers. The harmonic structures sometimes create a twelve-tone aggregate or quasi aggregate––lacking one or two pitch classes. This particular approach may be seen as one of the modern aspects of the piece. SEVEN PASSAGES has a three-note-motive (B-A#-B) which appears in various forms and plays a pivotal role. Ranjbaran has used two techniques to shape the piece, namely: developing variation and motivic/thematic transformation. The transformation and development of the three-note-motive have been studied and categorized mainly based on rhythmic changes. The main motive has four fragments; each of the first three fragments consist of a single note, forming a lower neighbor motion. The fourth fragment may be added in three different ways: a note often a perfect fourth or a third lower, a neighbor tone often as a triplet, or simply a tied note to the third fragment. The accompanying harmony of the first and third fragments is always the same, and is often a minor or major triad, and less frequently a diminished chord. The second fragment is sometimes a part of the (026), (014), (015), or (016) trichords, and other times is harmonized by diminished, minor, major and augmented triads. (026), in particular, is a subset of the whole tone scale, which is found in some sections of the composition. The root or fifth of the main harmony of the motive almost always remains as a pedal point, functioning as a unifying element. The motivic cell is sometimes fragmented in the process of development in several ways. First, two of the four fragments may be eliminated to make the motive shorter. Second, each note may be presented by a different timbre, and finally, the fragments may be separated by a pause. The study shows how the four-fragment motive is repeated numerous times to create unity and, at the same time, it is transformed in various ways to sound fresh every time it appears.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behzad Ranjbaran
  • Seven Passages
  • Development
  • cohesion
  • Diversity
  • Ferdowsi's Book of Kings
ابراهیم­زاده، محمدحسین (1396)، تحلیل جامع اثر کنسرتو ویلن ساختۀ بهزاد رنجبران، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته آهنگسازی، دانشگاه هنر، تهران.
اخوی­جو، رامین (1393)، آنالیز قطعۀ «ایرانا» اثر فوزیه مجد از منظر هارمونی، فرم و روابط تماتیک، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته آهنگسازی، دانشگاه هنر، تهران.
اسپاسبین، ای. و (1389)، فرم موسیقی، ترجمه مسعود ابراهیمی، هم­آواز، تهران.
برزگر­محمدی، حسین (1394)، تجزیه و تحلیل دو اثر کرال ساختۀ احمد پژمان از دیدگاه بافت، ریتم و مد، پایان­نامه کارشناسی ارشد آهنگسازی، دانشگاه هنر، تهران.
چاهیان، مژگان (1391)، تجزیه و تحلیل دو اثر از حسین دهلوی (چهارنوازی مضرابی، شراب عشق)، پایان­نامه کارشناسی نوازندگی ایرانی، دانشگاه هنر، تهران.
رنجبران، بهزاد (1386)، افسانه­های شاهنامه، پژواک شخصیت بشری است و به همه انسان­ها تعلق دارد، تحلیلی بر آثار بهزاد رنجبران، ماهنامه گزارش موسیقی، سال اول، شماره چهارم و پنجم، صص ؟؟؟؟.
کتی، پرسی (1391)، هارمونی قرن بیستم، ترجمه هوشنگ کامکار، دانشگاه هنر، تهران.
گفتگوی اختصاصی (1386)،  اسرار آمیزترین جنبه­های آهنگسازی، ماهنامه گزارش موسیقی، سال اول، شماره چهارم و پنجم، صص؟؟؟؟.
موسوی، مصطفی (1392)، بررسی ساختار فرم، هارمونی و ارکستراسیون قطعۀ امپرسیون اثر احمد پژمان، پایان­نامه کارشناسی ارشد آهنگسازی، دانشگاه هنر، تهران.
مهجور، علیرضا (1387)، تحلیل هماهنگی قطعۀ «سبک بال» استاد حسین دهلوی، پایان­نامه کارشناسی ارشد نوازندگی ایرانی، دانشگاه هنر، تهران.
هنرمند، امین (1394)، مقدمه­ای بر آنالیز موسیقی آتنال، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.­
هنرمند، امین (1395)، مقدمه­ای بر تحلیل موسیقی آلفرد اشنیتکه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
 
Messiaen, Olivier (1956), The Technique of my Musical Language, Alphonse Leduc, Paros.
Schoenberg, Arnold (1975), Style and Idea, Ed. Leonard Stein, St. Martin’s Press, New York.