شنود موسیقی در آیین زار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه موسیقی، دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

آیین زار یک آیین موسیقایی است و معتقدان به آن باور دارند که با شرکت­کردن و قرار گرفتن در گفتمانی دوسویه میان باورهای برآمده از کهن‌الگوهای باستانی و فرهنگ اعتقادی خود، دردها و بیماری‌هایشان درمان خواهد شد. از منظر درون‌فرهنگی یکی از مهم­ترین عناصر تاثیرگذار در روند درمان، موسیقیِ ویژه‌ی مراسم زار است، در حالی که پژوهشگران تاثیر کلی مراسم را، نتیجه‌ی باورها و نوعی رفتار فرهنگی می‌دانند. در این پژوهش، با بازخوانی اجرای مراسم با تمرکز بر عملکردهای موسیقی و واکنش افراد و حاضرین به این موسیقی، تلاش می‌شود تا دلیل وجود این دیدگاه از منظر تاثیرگذاری خود موسیقی درک شود. در اینجا بر اساس شواهد مکتوب و نقش موسیقی در مراحل مختلف، به نتیجه‌ی متفاوتی از تاثیر موسیقی دست پیدا خواهیم کرد. پس از معرفی پیشینه‌ی پژوهش‌های انجام شده درباره‌ی زار در ایران و دیگر اقلیم‌های فرهنگی، به بررسی اتنوگرافیک مراسم با رویکرد عملکردگرایانه به موسیقی و واکنش‌های مخاطبین به موسیقی پرداخته خواهد شد. در بخش نهایی مولفه‌های موسیقایی آوازهای زار و اهمیت نقش و تاثیر «شنیدن» در روند تجربه‌ی وجد و درمان بررسی می‌شود. اهمیت این رویکرد، نگاه نویی است که به حضور موسیقی در آیین‌های درمانی به عنوان یک مدخل فرهنگی برای درک بهتر نقش موسیقی در میان اقوام دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Music Listening in the Ritual of Zar

نویسنده [English]

  • Maryam Gharasou
Assistant Professor, School of Performing Arts and Music, College of Fine arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Zar ritual (ceremony) is a musical ritual known and performed in a vast area of ​​the world ranging from the northern and southern borders of the Persian Gulf to East and North Africa, spanning from Iran, Iraq, Dubai, Oman, Zanzibar (Ethiopia – east Africa), Egypt, Sudan and other countries within this vicinity. The performers of this ritual believe that their participation is an interaction between the beliefs derived from the ancient archetypes and the current beliefs about this ritual. On the one hand, this combines their current beliefs with their religious culture and on the other hand, they believe it will alleviate their pains and treat their illnesses. In this ideology, the illnesses can be of all sorts of ailments such as physical handicap like body paralysis, any sort of chronic pains in different parts of the body like the head, eye, stomach, or mental diseases like amnesia or depression. Social unluckiness in certain cultures isis also considered as a sort of illness. The patient is exposed to direct music for three to five consecutive days following the preliminary rituals. He/she assigns his/her mind and body to the world of winds (invisible supernatural forces), listens to music and rejoices in its rhythm. The Zar can be Muslim, atheist, African, Arab, Indian or Anglaise. Each Zar has its special character and needs to hear his special music since all ordered accessories are provided. From the intercultural perspective, this music is one of the most important elements in the treatment process. While researchers attribute the overall impact of the ritual to the beliefs and cultural behaviors, the performers of this ritual believe that music plays the key role in this ceremony. They believe that the Zar music is so influential that it should not be performed outside the ritual context, because the absence of factors such as a program director may distress the patient. These people believe that performing the music of the ritual in another situation will disturb and infuriate the supernatural forces and Zar winds. This shows the importance of listening to the Zar music in this ritual. This research tries to investigate this view from the perspective of the music impact by reviewing the ritual and concentrating on the functions of this music and the reactions of individuals and visitors to this music. We will achieve a different result about the impact of music based on written evidence and the role of music in the different stages of the ritual and healing ceremony. After a literature review of the Zar ritual in Iran and other cultural regions, we will provide an ethnographic study of this ritual with a functional approach to the music and the audience’s reactions to the performances. In the final section, we will examine the musical components of Zar songs and the importance and impact of "hearing" in the process of experiencing the emotional range and treatment progression. The importance of this approach is that it gives a new insight into the presence of music in the therapeutic rituals as a cultural input to better understanding the role of music among different cultures who practice this ceremony.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zar Ritual
  • Music Therapy
  • Hormozgan
  • Rhythm
بلوکباشی، علی (1381)، هویت سازی اجتماعی از راه بادزُدایی گشتاری، در نامه انسان شناسی، دوره اول، شماره اول، صص 33- 43.
بهزادی، رقیه (1386)، قوم‌های کهن در آسیای مرکزی و فلات ایران، طهوری، تهران.
بی‌نام. (بی‌تا)، کوشان، صورتهای مختلف نام «کوشان»، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
خادمی ندوشن، فرهنگ (بی‌تا)، تاریخ کوشانیان با استفاده از منابع باستان شناسی، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟.
درویشی، محمدرضا (1381)، دایره‌المعارف سازهای مناطق ایران، جلد دوم، ماهور، تهران. 
درویشی، محمدرضا (1380)، دایره‌المعارف سازهای مناطق ایران، جلد اول، ماهور، تهران.
درویشی، محمدرضا (1373)، مقدمه‌ای بر شناخت موسیقی نواحی ایران، واحد موسیقی حوزه هنری، تهران.
درویشی، محمدرضا (1387)، موسیقی و خلسه، ذکرهای گواتی در مراسم بلوچستان، ماهور، تهران.
ریاحی، علی (1357)، زار و باد بلوچ، ؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟، تهران.
ساعدی، غلامحسین (1345)، اهل‌هوا، انتشارات امیرکبیر، تهران.
صبای مقدم، ماریا (1388)، نگاهی به اعتقادات و مراسم زار در میان ساکنان سواحل جنوب ایران، در: نجوای فرهنگ، 11 (4)، صص 23 – 30.
محبی، الهام (1374)، بررسی روش‌های سنتی درمان بیماران روانی در استان هرمزگان، تز دکتری، دانشکده پزشکی بندرعباس، استاد راهنما: دکتر م. فرقان.
مریام، آلن (1396)، انسان‌شناسی موسیقی، ترجمه مریم قرسو، ماهور، تهران.
مسعودیه، م.ت و یوزف کوکرتز (1356)، موسیقی بوشهر،سروش، تهران.
شریفیان، محسن (1381)، اهل زمین، قلم آشنا، تهران.
فیلم
تقوایی، ناصر (1348)، باد جن.
 
Aghakhani, Nader & Olivier Douville (2002), Symbolisation du pulsionnel dans le rite “ thérapeutique” des “Gens de l’air” (Iran), in : Cultures, Insertions et Santé, sous la direction de Colette Sabatier et Olivier Douville, Paris, L’Harmattan, pp. 49-78.
Battain, Tiziana (1997), Le zâr, rituel de possession en Egypte, De la souffrance à l’accomplissement, Thèse de Doctorat, sous la direction de Gilbert Grandguillaume, EHESS, Paris.
Boddy, Janice (1989), Women, Men, and the Zar Cult in Northern Sudan, The university of Wisconsin Press, ?????????.
Cerulli, Enrico (1934), Zar, The Encyclopedia of Islam, Vol 4, pp. 12-17.
D. Messing, Simon (1958), GroupTherapy and Social Status in the Zar Cult of Ethiopia, American Anthropologiste, New Series, Vol. 60, Part 1, (Dec.), pp. 1120- 1126.
Edelstein, Monica D (2001), Zar sprit Possession Among Ethiopian jews in Israel: Discourses and Performances in Religious Identity, Psychiatry and public culture, PHD Thesis in Philosophy, Tulan University.
Eltahir, Eltigani Gaafar (2003), Comparing the incomparable: Religion, chanting, and healing in the Sudan, the case of Zar and Zikr, Thesis in Philosophy, University of Wisconsin Madison, ??????.
Fakhouri, Hani (1968), The Zar Cult in an Egyptian Village, Anthropological Quarterly, Vol. 41, No. 2 (Avril), pp. 49-56.
Frobenius, L (1913), The Voice of Africa, Hutchinson, London.
Gharagozlou-Hamadani, H; Foulks, E; Sherif, M & Roknie, R (1981), Zar healing in south Iran,  Journal of Operational Psychiatry, No. 12, pp. 127-131.
Gharasou, Maryam (2013), Du malheur à l’initiation Les cultes de possession du Zar et leurs musiques  (Hormozgân, Iran), Thèse de Doctorat, sous la direction de Jean Lambert, ParisX Nanterre, Paris.
Grotberg, Edith (1990), Mental Health Aspects of Zar for Women in Sudan, Women and therapy , No. 10.3 (Nov), pp. 15- 25.
Hassan, Schéhérazade Qasim(1980), Les instruments de musique en Irak et leur rôle dans la société traditionnelle Paris, Cahiers de l’Homme/Mouton.
Kartomi, M (1973), Music and Trance in Central Java, Ethnomusicology, No. 17, pp. 163-208.
Kennedy, John G (1967), Nubian Zar Ceremonies as Psychotherapy,  Human Organization, No. 26 – 4, pp. 186-94.
Kenyonm S. M (1991), Five women of Sennar: Culture and change in central Sudan, ???????, Oxford.
Leiris, Michel (1980), Possession et ses aspects théâtraux chez les Ethiopiens du Gondar,Plon, Paris.
Lewis, I.M (1971), Ecstatic Religion, An Anthropological Study of Spirit Pssession and Shamanism, Penguin Books, Harmondsworth.
Mallery, Suzanne Toombs (1997), Zar Possession as Psychiatric Diagnostis: Problems and Pssibilities, ?????
Modaressi, Taghi (1968), The Zar Cult in south Iran », in Raymond Prince, Ed., Transe and Possession States. Montreal : Proceeding, Second Annual conference, R. M. Bucke Memorial Society, pp. 149 – 55.
Neher, Andrew (1961), Auditory driving observed with scalp electrodes in normal subject, Electroencephalography and clinical Neurophysiology, Vol. 13, pp. 449- 451.
Poché, Christian (1978), Zikr and Musicology, The World of Music, No. 20 - 1, pp. 59-72.
Poché, Christian) 1984(, Tanbûrah in New Grove dictionary of Musical Instruments, edited by S. Sadie, Volume 3, Macmillan Press, London.
Racy, Ali Jihad (1988), Tanbura Music of the Gulf, AGS Folklore Center, Doha – Qatar.
Rodinson, Maxime (1967), Magie, médecine et possession à Gondar, Mouton, Paris.
Rouget, Gilbert (1990[1980]), Musique et la transe. Esquisse d’une théorie générale des relations de la musique et de la possession. Préface de Michel Leiris, Gallimard, Paris.
Safa, Kaveh (1988),Reading Saedi’s Ahle-hava: Pattern and significance in Spirit Possession Beliefs on the Southern Coasts of Iran, Culture, Medicine and Psychiatry 12, by Reidel Publishing Company, pp. 85-111.
Sebiane, Maho (2007), Le statut socio-économique de la pratique musicale aux Emirats arabes unis : la tradition du leiwah à Dubai, Chroniques Yéménistes, numéro 14[1].[Enligne], 14 | 2007.
Senger, Gerda (2003), Women and Demon: cult healing in Islamic Egypt, Brill, Boston.
Seligman, B. S (1914), On the Origin of Egyptian Zar, Folklore, No. 25, pp. 300-323.
Shawqi, Yusuf & Christensen, Dieter (1994), Dictionary of Traditional Music in Oman, Florian Noetzel, Germany.
Young, Allan (1975), Why Amhara Get "kureynya:" Sickness and Possession in an Ethiopian "zar" Cult,  American Anthropologist, Vol. 2, No. 3, pp. 567 – 584.
Zempléni, Andras (1968), L’interprétation et la thérapie traditionnelle du désordre mental chez les Wolof et les Lebou du Sénégal, Thèse de doctorat de 3eme cycle en  psychologie, Paris-Sorbonne.
Zenkowsky, S (1950),  Zâr et Tambura as practised by the woman of Omdurman, Sudan Notes and Records, No. 3, pp. 31-43.