بررسی جامعه شناسانۀ نمایشنامۀ چهارصندوق نوشته بهرام بیضایی با تکیه بر آرای لوسین گلدمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران. پردیس هنرهای زیبا. دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی

2 استاد دانشگاه تهران دانشگاه تهران. پردیس هنرهای زیبا. دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی

چکیده

از نظر لوسین گلدمن، فرد نویسنده عناصر خلاقیتش را از زمانۀ خویش و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، می‌گیرد. در جامعه افرادی استثنایی حضور دارند که علاوه بر توانایی ذاتی هنری‌، آگاهی‌شان هم نسبت به جهان‌بینی طبقه اجتماعی خودشان به حداکثر میزان ممکن است. اگر این افراد به توانایی بیان بدیع مسائل طبقاتی دست پیدا کنند، می‌توانند آثاری بیافرینند که بیانگر جهان‌بینی طبقه اجتماعی خودشان باشد. آنچه باعث برجستگی نوابغ می‌شود، توانایی آنها در بیان ارزش‌ های جهان شمول جامعۀ انسانی است. بهرام بیضایی نیز هنرمندی ست که نگاهی جامعه‌شناسانه و پرسشگر دارد. او هم، عناصر تعیین‌کنندۀ کارش را از جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، می‌گیرد و با استفاده از ذوق هنری‌ای که دارد، آثاری ماندگار خلق می‌کند. در این راه، دانش او از میهنش، به غنای آثارش افزوده‌است. در این مقاله، نمایشنامه چهار صندوق، نوشته بهرام بیضایی با هدف دست‌یابی به شناختی بهتر از جامعه و گروه‌های اجتماعی دوران نگارش نمایشنامه و با استفاده از رویکرد جامعه‌شناسی هنر و نظریۀ ساختار گرایی تکوینی لوسین گلدمن که شامل دو مرحله دریافت و تبیین است، مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل این‌ نمایشنامه، نشان داد که چگونه ساختار اجتماعی جامعه ایران نیز می‌تواند تاثیر خود را بر اثر هنری بگذارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological Study of “Four Boxes” by Bahram Beyzaie, Relying on the Words of Lucien Goldmann

نویسندگان [English]

  • faezeh daemi 1
  • Ahmad Kamyabimask 2
1 school of performing arts and music, faculty of fine arts, university of tehran
2 school of performing arts and music, faculty of fine arts, university of tehran
چکیده [English]

Bahram Beyzaie is an Iranian playwright. He creates his committed literary works by taking an accurate regard of the world around him, using historical events and Iranian tradition. In this way his knowledge of the customs and language of each period of the history in his country, has added to the richness of his works. He is an artist who doesn’t believe in war, superstition, illiteracy, racism and blindly following anything or any procedure. In the opinion of Lucien Goldmann, the French sociologist, the author takes his creativity from his time and the society he lives in. On the other hand, the great cultural, religious, literary and artistic works are always a new expression of a worldview. Lucien Goldmann believes that what makes a genius very prominent in every civilization, is their ability to express the most important universal values in human society. Beyzaie is an artist with a sociological and questioning or inquisitive look. He defines the decisive elements of his work from the society in which he lives. He combines this decisive element with his prominent artistic taste creating some lasting Masterpieces, such as Four Boxes, one of his greatest pieces. Our purpose in the research is to look more deeply at Four Boxes and interpret its sociological roots. Of course, it should be noted that the writer's intent cannot always be expressed with determination, not only by critics, commentators or analysts, but also by the author himself,  because an artwork can engage both conscious and unconscious part of artist’s mind. But the point here is that this subconscious part of the mind is always influenced by the exterior, side, and environment and the society of the author. Among Beyzaie’s theatrical works, we chose Four Boxes for analysis and commentary with a sociological look based on the words of Lucien Goldmann. The name of Goldmann’s theory we are using in this paper is: Genetic Structuralism. Genetic Structuralism has two stages containing of comprehension and description. The necessity of this research is to help the audience to have a more accurate view of  Beyzaie’s  works. We have to emphasize that the world around any author and his intellectual system have a great impression on every aspect of the way he does his job. This effect of society could be multiplied when the writer of the play, such as Beyzaie, is the director himself and takes his plays to the scene. In this article, the interactive relationship between artist and society is examined by using the sociological theories of art (Genetic Structuralism by Lucien Goldmann). First, Beyzaie’s biography is introduced and his look at the history of his homeland. Then, we mention some Goldman’s sociological theories. Afterward, we sociologically analyze Four Boxes, one of the most famous plays that has been written by Beyzaie. Our method in this research is analytical and based on library and historical sources. In summary, this paper presents a sociological view to Four Boxes based on Lucien Goldmann’s theory: Genetic Structuralism, thus revealing yet another reason for recognizing this Iranian playwright’s mastery of this artform.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Beyzaie
  • Lucien Goldman
  • sociology
  • Genetic Structuralism
  • Four Boxes
آشوری، داریوش (1368)، نظریه غربزدگی و بحران تفکر در ایران، نشریه ایران نامه، شمارۀ27، صص454-460.
ایگلتون، تری (1381)، درآمدی بر ایدئولوژی، ترجمه معصوم بیگی، نشر آگه. تهران.
ایوتادیه، ژان (1377)، جامعهشناسی ادبیات و بنیانگذاران آن، درآمدی بر جامعهشناسی ادبیات، گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده، انتشارات نقش جهان، تهران.     
بهروز، مازیار (1392)، شورشیان آرمانخواه (دلایل ناکامی چپ در ایران)، انتشارات ققنوس، تهران.
بهروز، مازیار (1385)، تاملاتی پیرامون تاریخ شورشیان آرمانخواه در ایران (مجموعه مقالات و مصاحبه‌ها)، نشر اختران، تهران.
بیضایی، بهرام (1358)، چهارصندوق، نشر روزبهان، تهران.
بیضایی، بهرام (1391)، چهار صندوق، (دیوان نمایش جلد2 ص73-150)، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، تهران.
جعفری­نژاد، شهرام (1379)، بهرام بیضایی، نشر قصه. تهران.
راودراد، اعظم (1383)، جامعه هنرمند، هنرمند جامعه، نشریه هنرهای زیبا، شماره 19، صص 85-94.
راودراد، اعظم (1388)، نگاهی جامعه شناختی به فیلم های حاتمی کیا، نشریه جامعه شناسی هنر و ادبیات، شماره 1، صص 97-126.
سروشپور، کورش (1384)، تاریخگرایی و تاریخگریزی در گزیده آثار بهرام بیضایی، پردیش هنرهای زیبا دانشگاه تهران، تهران.
ﮔﻠﺪﻣﻦ، ﻟﻮﺳﻴﻦ (1371)، جامعهشناسی ادبیات دفاع از جامعهشناسی رمان، ترجمۀ محمد جعفر پوینده، نشر هوش و ابتکار، تهران.
گلدمن، لوسین (1376)، جامعه، فرهنگ، ادبیات، ترجمه محمد جعفر پوینده، نشر چشمه، تهران.
گلدمن، لوسین (1377)، روش ساختگرایی تکوینی در جامعهشناسی ادبیات، مجموعه مقاله، گزیده و ترجمه محمد جعفر پوینده، انتشارات نقش جهان، تهران.
گلدمن، لوسین (1380)، جامعهشناسی ادبیات، جایگاه و مسائل روش، لوسین گلدمن (جامعه، فرهنگ، ادبیات، مجموعه مقالات)، گزیده و ترجمۀ محمد جعفر پوینده، نشر چشمه، تهران.
لنار، ژاک (1376)، نگاهی به واپسین کتاب گلدمن، لوسین گلدمن (جامعه، فرهنگ، ادبیات)، گزیده و ترجمۀ محمد جعفر پوینده، نشر چشمه، تهران.
نجاتی، غلامرضا (1371)، تاریخ سیاسی 25 سالۀ ایران (از کودتا تا انقلاب)، انتشارات رسا، تهران.
هاشمی، افشین (1386)، چهار صندوق در پرتو رویدادهای تاریخی ایران، مجله سیمیا، شمارۀ 2، صص 98-117.
Alexander, Victoria (2003), Sociology of the Arts, Blsckwell publishing, United States.