موسیقی در دورة غزنویان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدة موسیقی، دانشگاه هنر تهران، تهران

چکیده

در این مقاله به موسیقی دورة غزنوی پرداخته می­شود. هدف از این تحقیق، کشف تحولات تاریخی موسیقی یکی از سلسله­های ترک تبارِ دوران میانی تاریخ ایران است. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی است که علاوه بر تشریح وقایع، تلاش شده چرایی و چگونگی تحولات موسیقی مورد تحلیل قرار گیرد. در این مقاله، دو جنبة اجتماعی و تخصصی موسیقی، اساس ساختار مقاله را تشکیل می­دهد. بر اساس شواهد می­توان احتمال داد که در این دوره، سازمان منسجمی در دربار برای موسیقی وجود داشته است؛ دست­اندرکاران این تشکیلات، مسئولیت مشخصی را برعهده داشته­اند. ورود لوریان/ لولیان اسیر از هند و سند به قلمرو غزنوی، آغازی برای پراکندکی و مهاجرت تدریجی آنان به خارج از ایران شد. در زمینة تألیف مباحث نظری، تلاش­هایی صورت گرفته که تا حدودی جنبه­های مبهم نظام موسیقایی این دوره را بازتاب می­دهد. با مقایسة مباحث نظری رسالة موسیقی نیشابوری با رسالة ادوار صفی­الدین (مؤسس مکتب منتظمیه)، می­توان به شباهت­ها و تفاوت­هایی در عرصة نظری -  عملی شرق و غرب تمدن اسلامی پی برد. این شباهت­ها و تفاوت­ها عمدتاً به نظام پردگی و ریتمیک برمی­گردد. 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Music in Ghaznavid Period

نویسنده [English]

  • Sayid Hossein Meysami
Assistant Professor, Department of Music, Tehran University of Arts, Tehran, Iran
چکیده [English]

The focus of this article is on music in Ghaznavid (977 – 1186 AD) period. In addition to Turkish culture, it was influenced by Persian and Arabic cultures. The aim of this research is to recognize the music of historical dynasty in middle Iranian history (After the dominance of Islam until modern times). This government is divided into three historical periods; in every period, the geographical area has been reduced. There are two subjects in this article: social and technical aspects of music. The kings' interests for music, use of music in the feast and organization of court music have been studied with respect to the social aspects. With regards to technical aspects, musicologists, modal system and metric - rhythmic system have been studied. The method of this research is descriptive-analytical that not only tries to explain the events but also tries to analyze why and how music has been changed in the course of history. In this paper, two aspects of social and musical expertise constitute the basis of the article. Some of the kings of this dynasty were immensely into feasts. Music was one of the important elements in their feasts. There is no sign of music sanction on behalf of the kings in the sources. Musicians included music players, singers and professional poets. Music players sometimes played more than one instrument and singers could also play musical instruments. It is likely that the poets used to play music to make their poems more influential. Festivals and ceremonies were of great importance in Ghaznavid period. The court's entertainers could earn great money in this way; this issue affected the social welfare and classes significantly. Login Lowry/Loulian's arrival (a tribal Chandar/sandal) to the territory of Ghaznavid after the Sassanid era was the second migration of this group. Chndalan has been the sixth social class in India which puts them in the second rank before Donban (the seventh class in India) and were among the lowest social classes. This is why they were not considered high class by Iranians. Some think that this migration paved the way for their gradual dispersion from Iran to the west. There have been significant efforts on theoretical writings which ambiguously mirror somewhat the musical system of this period. The beliefs of the time played a significant role in the musical lives of musicians. There have been some different modes in the basic musical structure of this period such as Pardeh and Shobeh in which Nava, Sama, Râh/ Rah, Bâng and Alhân are made. Although these notions have sometimes been overlapped, it seems that the registers of three Pardeh Râst (Mother Mode) had an essential role in the formation of other modes, mode combination of mode foundation (perhaps derived from Râst) respectively. Metric-Rhythmic system is another aspect of the theoretical system of this period. According to the sources of this period it can be implied that Iqa'at (Metric-Rhythmic modes) has been prevalent. Although Atanin was used in their transcription and solfege, there had been some sorts of inconsistency with systematics school.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ghaznavid Music
  • Court and Music
  • Loulian
  • Musition
  • Musical System
ابوالفرج رونی (1347)، دیوان ابوالفرج رونی، به اهتمام محمود مهدوی دامغانی، ناشر کتاب فروشی باستان، تهران.
احمد بن عبدالرحمن قادری رفاعی مسلم موصلی (ن. خ، 17XX)، الدُرنقی فی العلم موسیقی، کتابخانة برلین.
اسدی طوسی، ابومنصور علی بن احمد (1319)، کتاب لغت فُرس، تصحیح و اهتمام عباس اقبال، چاپخانة مجلس، تهران.
امیر عنصرالمعالی کیکاوس بن اسکندر بن قابوس بن وشمگیر بن زیار (1335)، قابوسنامه، تصحیح دکتر امین عبدالمجید بدوی، کتابفروشی ابن سینا، تهران.
باسورث، کلیفورد ادموند (1362)، تاریخ غزنویان (در 2 جلد)، مترجم حسن انوشه، انتشارات امیرکبیر، تهران.
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین (1374)، تاریخ بیهقی (در 3 جلد)، مصحح خلیل خطیب رهبر، انتشارات مهتاب، تهران.
ثعالبی، ابومنصور محمد بن عبدالملک (1384)، شاهنامه ثعالبی، مترجم محمود هدایت، ناشر اساطیر، تهران.
حسن زاده، اسماعیل (1385)، ساختار و عملکرد سپاه غزنویان، پژوهشنامة علوم انسانی، شمارة 52، صص 115- 152.
خاقانی شروانی (1375)، دیوان خاقانی شروانی، به اهتمام جهانگیر منصور، مؤسسة انتشارات نگاه، تهران.
خلیل‌بن احمد (1405)، کتاب العین (در 3 جلد)، چاپ مهدى مخزومى و ابراهیم سامرائى، قم.
خوارزمی، ابوعبدالله محمد بن احمد بن یوسف کاتب (1362)، ترجمة مفاتیح العلوم، مترجم حسین خدیو جم، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
رشیدالدین فضل الله همدانی (1358)، تاریک مبارک غازانی، مصحح کارل یان، استفن اوستین، هرتفرد. 
سنایی، مجدود بن آدم (1380)، دیوان سنایی غزنوی، به اهتمام محمد تقی مدرس رضوی، انتشارات سنایی، تهران.
شبانکاره ای، محمد بن علی محمد (1381)، مجمع الانساب (در 2 جلد)، مصحح میر هاشم محدث، انتشارات امیر کبیر، تهران.
عنصری بلخی (1363)، دیوان استاد عنصری بلخی، تصحیح و مقدمه دکتر سید محمد دبیرسیاقی، انتشارات کتابخانة سنایی، تهران.
عوفی، محمد (1389)، لباب الباب، تصحیح ادوارد جی. بروان، با مقدمة محمد قزوینی، تصحیحات جدید و حواشی و تعلیقات سعید نفیسی، انتشارات هرمس، تهران. 
فارمر، هنری جورج (1366)، تاریخ موسیقی خاور زمین (ایران بزرگ و سرزمین های مجاور)، مترجم: بهزاد باشی، مؤسسة انتشارات آگاه، تهران.
فرخی سیستانی (1349)، دیوان حکیم فرخی سیستانی، به کوشش دکتر سید محمد دبیر سیاقی، انتشارات زوّار، تهران.
گردیزی، ابی سعید عبدالحی بن الضحاک بن محمود (1363)، زین الخبار، مصحح عبدالحی حبیبی، دنیای کتاب، تهران.
مسعود سعد (1372)، دیوان مسعود سعد، با مقدمة رشید یاسمی، مؤسسة انتشارات نگاه، تهران.
مسعودی،  ابولحسن علی بن حسین (2536). مروج الذهب و معادن الجوهر؛ ترجمة ابولقاسم پاینده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ملاح، حسینعلی (1363)، منوچهری دامغانی و موسیقی، انتشارات هنر و فرهنگ، تهران.
منوچهری دامغانی (1356)، دیوان منوچهری دامغانی، با حواشی و تعلیقات و ... دکتر محمد دبیر سیاقی، ناشر کتابفروشی زوار، تهران.
منهاج الدین سراج، ابو عمر عثمان جوزجانی (1363)، طبقات ناصری، مصحح عبدالحی حبیبی، دنیای کتاب، تهران.
ناصر بن خسرو قبادیانی، ابومعین حمیدالدین (1380)، دیوان اشعار ابومعین حمیدالدین ناصر بن خسرو قبادیانی، به اهتمام سید نصرالله تقوی، انتشارات معین، تهران.
نظامی عروضی، احمد بن عمر بن علی (1328)، چهار مقاله، به اهتمام محمد قزوینی، انتشارات ارمغان، تهران.
نواده مهلب، پسر محمد پسر شادی (بی تا)، مجمل التواریخ و القصص، مصحح ملک الشعرای بهار و بهجت رمضانی، کلاله خاور، تهران.
نیشابوری، محمد (1374)، رساله موسیقی محمد بن محمود بن محمد نیشابوری، مصحح امیرحسین پورجوادی ، معارف، دورة دوازدهم، شمارة 1 و 2، صص 70 – 32.
Ashton-Smith, Alan (2010), Colonized Culture: The Emergence of a Romani Postcolonialism, Journal of Post-Colonial Cultures and Societies, JPCS Vol.1. No.2, pp 73-90.
Bosworth, Clifford Edmund (1977), The Later Ghaznavids: Splendour and Decay, Columbia University Press, New York.
Harriot, John Staples (1829), Observations on the Oriental Origin of the Romnichal, or Tribe Miscalled Gypsey and Bohemian, Transactions of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, Vol. 2, No. 1, pp 518-558.
Kak, Subhash (2002), Early Indian Music, In "A Search in Asia for a New Theory of Music," Jose S. Buenconsejo (editor), Center for Ethnomusicology, Univ ... Centre for Studies in Civilizations, New Delhi.
Fellman, Philip; Stanislas, Renard and Alexandru, Manus (2007), Understanding the Complexity of the Romany Diaspora. 7th International Conference on Complex Systems.
Williams, allen (2000), The Dom of the Middle East, International Journal of Missions, Vol. 17:2, pp 15-18.