شکل‌گیری نمایش ایرانی از جهانی دایجتیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای تئاتر، دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

چکیده

مفهوم دایجسیس (نقل) نخستین بار توسط افلاطون در مقابل میمسیس (تقلید) مطرح شد. سپس ارسطو اصطلاح میمسیس را به حوزۀ درام وارد کرد و به توصیف آن در مقابل هنرهای اپیک (روایی) پرداخت. در دوران معاصر، مبحث دایجسیس و میمسیس در حوزۀ روایت‌شناسی بار دیگر موردتوجه قرار گرفت و به واژگانی کلیدی برای تمایز میان روایت کلامی و درام بدل شد. در نمایش سنتی ایران اما، دایجسیس و میمسیس کاملاً درهم‌تنیده شده است. در این مقاله، با استفاده از مستندات تاریخی، به روش توصیفی- تحلیلی، روند شکل‌گیری نمایش بومی از سنت‌های داستان‌گویی در ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از این راه روند انتقال راهکارهای نقلی به زبان نمایشی و پیوند دایجسیس و میمسیس در درام ایران دنبال شود. برای این منظور، نحوۀ ارائة عناصری چون شخصیت، دیالوگ، مکان و زمان در نقالی و تعزیه مورد بررسی قرار می‌گیرد تا نشان داده شود چگونه ارائة داستانی این عناصر، امکان ظهور دایجسیس در درام را ممکن می‌کند. در پایان، مبحث دایجسیس و میمسیس در روایت‌شناسی مورد بازنگری قرار می‌گیرد تا برخلاف ادعای روایت‌شناسان اولیه، ثابت شود این دو اصطلاح نه تعاریفی برای جدا­کردن درام از روایت، بلکه ویژگی‌هایی در درون هر دو می‌تواند باشد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Development of Iranian Performance from a Diegetic World

نویسندگان [English]

  • Mohammad Bagher Ghahramani 1
  • Behrooz Mahmoodi Bakhtiari 1
  • Parastoo Mohebbi 2
1 Associate Professor, School of Dramatic Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 PhD Candidate in Theatre Studies, School of Dramatic Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The concept of Diegesis (telling or recounting a story) originally appeared in Plato's thesis as opposed to Mimesis (showing or enacting a story). Plato described Diegesis as the third person style of expressing a fiction mediated by an author/narrator, whereas he proposed Mimesis as the first person style of presenting a story by means of characters and actions. Aristotle then applied Mimesis for the craft of writing plays and developed the notion to study dramatic and epic arts. In the current era, the notion of Diegesis and Mimesis has been reconsidered in the field of Narratology, and developed as the key elements for making difference between verbal narratives and drama, arguing that the sequence of events is generally mediated through a given narrator in a fiction, while it is presented in a play by an actor. Using historical documents and applying an analytical-descriptive method, the development of Iranian indigenous performance from traditional styles of story-telling would be discussed in this paper. By this way, the process of transferring narrative strategies into dramatic language and the connections between “Diegesis and Mimesis in Iranian plays will be traced.  In the origins of Iranian performance, however, Diegesis and Mimesis, regardless of today's disagreements, are intertwined as such that the Rhapsodist (Naghal) functions as a narrator-actor who recounts the event from a third person view, at the same time that he attempts to perform his dramatic role from a first person view. In Ta'ziyeh, which many historians argue that it is inspired by Rhapsody (Naghali) and might be taken as the oldest type of traditional performance in Iran, performative elements are in alignment with narrative elements in such a way that they would be no longer accounted for an absolute narration, or an absolute imitation. The main features of Diegesis in Ta'ziyeh and Naghali could be explained in the style of developing dramatic elements such as character, dialogue, time and place. Although character has bodily and lively presence in Ta'ziyeh, it is needed more to narrate the role than to represent it. The world of Ta'ziyeh is often more composed of verbal elements rather performative or dramatic ones; Instead of being represented, the place is simply described. The time, like a narrative fiction, is also encompassed a wide range of temporality. With the respect to rich tradition of storytelling in Iranian history, Ta'ziyeh gradually could turn the style of narrating a story from a literary form into a dramatic one. Narrative techniques such as the play within the play, asides, parabasis, metalepsis, direct audience address, verbal summaries of offstage action, embedded narratives and metanarrative comments had fortune to enter into Ta'ziyeh and being steadily combined with its mimetic language. In conclusion, the subject of “Diegesis and Mimesis” in narratology will be reconsidered to prove that both terms are not simply descriptions for separating drama from narrative, but in fact, those are the unique natural features of both of them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Diegesis
  • Mimesis
  • Narratology
  • Iranian Drama
  • Naghali
  • T’ziyeh
آژند، یعقوب (1385)، نمایش در دورۀ صفوی، فرهنگستان هنر، تهران.
آقاعباسی، یدالله (1389)، دانشنامۀ نمایش ایرانی، جستارهایی در فرهنگ و بوطیقای نمایش ایرانی، نشر قطره، تهران.
احمدی، بابک (1380)، ساختار تأویل متن، چاپ پنجم، نشر مرکز، تهران.
ارسطو (1369)، ارسطو و فن شعر، عبدالحسین زرین‌کوب (مترجم)، امیرکبیر، تهران.
افلاطون (1353)، جمهوری، رضا کاویانی و محمدحسن لطفی (مترجمان)، خوشه، تهران.
بیضایی، بهرام (1385)، نمایش در ایران، چاپ پنجم، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، تهران.
بیمن، ویلیام اُ. (1384)، "ابعاد فرهنگی قراردادهای نمایشی در تعزیۀ ایرانی"، داود حاتمی (مترجم)، تعزیه: نیایش و نمایش در ایران، پیتر چلکووسکی (گردآورنده)، انتشارات سمت، تهران.
پیترسون، ساموئل (1384)، "تعزیه و هنرهای آن"، داود حاتمی (مترجم)، تعزیه: نیایش و نمایش در ایران، پیتر چلکووسکی (گردآورنده)، انتشارات سمت، تهران.
چلکووسکی، پیتر (1384)، "تعزیه: نمایش بومی پیشرو ایران"، داود حاتمی (مترجم)، تعزیه: نیایش و نمایش در ایران، پیتر چلکووسکی (گردآورنده)، انتشارات سمت، تهران.
روز ـ اونز، جیمز (1376)، تئاتر تجربی از استانیسلاوسکی تا پیتر بروک، مصطفی اسلامیه (مترجم)، سروش، تهران.
شاملو، احمد (1380)، کتاب کوچه: حرف پ، دفتر اول، مازیار، تهران.
شهیدی، عنایت‌الله (1384)، "دگرگونی و تحول در ادبیات و موسیقی تعزیه"، تعزیه: نیایش و نمایش در ایران، پیتر چلکووسکی (گردآورنده)، انتشارات سمت، تهران.
شهیدی، عنایت‌الله (1380)، پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، تهران.
شیر ژیان، فریده (1381)، جایگاه نمایش سنتی در تئاتر معاصر ایران، انتشارات آن، تهران.
فتحعلی بیگی، داود (1388)، "تطابق زبان و حرکت در نمایش‌های سنتی"، مجموعه مقالات نخستین سمینار نمایش‌های آیینی و سنتی، حمیدرضا اردلان (گردآورنده)، نمایش، تهران.
فنائیان، تاجبخش (1389)، تراژدی و تعزیه مقایسه‌ها، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
ملک پور، جمشید (۱۳۶۶)، سیر تحول مضامین در شبیه‌خوانی، جهاد دانشگاهی، تهران.
ناصربخت، محمدحسین (1388)، "نشانه‌ها در نقل ایرانی"، مجموعه مقالات نخستین سمینار نمایش‌های آیینی و سنتی، حمیدرضا اردلان (گردآورنده)، نمایش، تهران.
ناصربخت، محمدحسین (1385)، "تئاتر ملی، نمایش سنتی"، تئاتر ملی، نصرالله قادری (گردآورنده)، نمایش، تهران.
ناصر بخت، محمدحسین (1379)، اصول و قواعد بازیگری در شبیه‌خوانی، نمایش، تهران.
نجفیان، هومن (1386)، "پروسۀ تبدیل شعر به درام"، مجلۀ صحنه، شمارۀ 65 و 66، صص 36- 39.
نجم، سهیلا (1390)، هنر نقالی در ایران، مؤسسۀ تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن»، تهران.
نجم، سهیلا (1388)، "نقالی در ایران و جنبه‌های نمایشی آن"، مجموعه مقالات نخستین سمینار نمایش‌های آیینی و سنتی، حمیدرضا اردلان (گردآورنده)، نمایش، تهران.
ویرث، آندرزیج (1384)، "جنبه‌های نشانه‌شناختی تعزیه"، داود حاتمی (مترجم)، تعزیه: نیایش و نمایش در ایران، پیتر چلکووسکی (گردآورنده)، انتشارات سمت، تهران.
 
Chatman, Seymour (1990), Coming to Terms: The Rhetoric of Narrative in Fiction and Film, Ithaca, NY.
Ekstein, Nina C (1986), Dramatic Narrative: Racine’s Récits, Peter Lang, New York.
Genette, Gerard (1988), Narrative Discourse Revisited, Jane E. Lewin (Trans.), Cornell University Press.
Genette, Gérard (1972), Discours du récit, Figures III. Paris, Seuil, pp. 67–282.
Halliwell, Stephen (2013), Diegesis – Mimesis, The Living Handbook of Narratology, Peter Huhn et al. (eds.), Hamburg: Hamburg University. URL = http://www.Ihn.uni-hamburg.de/artcle/diegesis---mimesis , [view date: 11 Jun 2014].
Huhn, Peter (2012), Recent Developments in Transgeneric Narratology: Applications to Poetry and Drama, unprinted essay.
M. Taylor, Henry (2007), The Success Story of a Misnomer, Discourse on Diegesis, Offscreen: Vol. 11, Nos. 8-9, Aug/ Sept 2007, pp 1-5.
Nuning, Ansgar & Roy Sommer (2008), Diegetic and Mimetic Narrativity: Some further Steps towards a Narratology of Drama, Theorizing narrativity, John Pier and Jose Angel Garcia Landa (eds.), Walter de Gruyter, Berlin, pp. 331- 354.
Pier, John (2013), Metalepsis, The Living Handbook of Narratology, Peter Huhn et al. (eds.), Hamburg: Hamburg University. URL = hup.sub.uni-hamburg.de/lhn/index.php​?title=Metalepsis​&oldid=2056, [view date: 19 Jul 2014].
Prince, Gerald (1987), Dictionary of Narratology, Lincoln, Neb.
Richardson, Brian (2007), Drama and Narrative, David Herman (ed.). The Cambridge Companion to Narrative, Cambridge University Press, pp. 142-155.