موسیقی در دربار خلفای عصر اول عباسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 کارشناس ارشد تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
در عصر اول عباسی، به عنوان یکی از درخشان­ترین دوره­های فرهنگ و تمدن اسلامی، انواع هنرها از جمله موسیقی مورد توجه بسیار قرار گرفت. چنان­که دربارها مملو از خوانندگان و نوازندگانی بود که با آنها به گونه­ای احترام­آمیز و سخاوتمندانه رفتار می­شد، که شرایط زندگی و جایگاه آنها در دربارها، تا همین امروز نیز در فرهنگ عرب زبانزد است. خلفای این دوره که در همه زمینه­ها، تحت تأثیر فرهنگ ایران زمین بودند، به شیوه شاهان ساسانی، موسیقیدانان را مورد حمایت خود قرار دادند و آنان را از صلات و جوایز مختلف بهره‌مند ساختند؛ به گونه­ای که در این دوره، هنر موسیقی به عالی­ترین درجه کمال خود رسید و هنرمندان بزرگی همچون ابراهیم و اسحاق موصلی، منصور زلزل، زریاب، ابن جامع و بسیاری دیگر در پرتو حمایت خلفا، وزرا و بزرگان این عصر، در تکمیل و ترویج موسیقی کوشیدند. با این حال، برخی زمینه های اجتماعی مانند ممنوعیت غنا توسط فقها موجب میشد، همین خلفا گاهی از پرداختن به موسیقی اجتناب نمایند. پژوهش حاضر، جایگاه موسیقیدانان و نحوه برخورد خلفای عباسی را با موسیقی و موسیقیدانان در عصر اول عباسی به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Music in the Court of Caliphs of First Period of Abbasi Dynasty*

نویسندگان [English]

  • Seyyed Ahmad reza Khezry 1
  • Halimeh Jafarpoor Nasir Mahaleh 2
1 Professor, Department of History of Islamic Culture and Civilization, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 M.A Student , Department of History of Islamic Culture and Civilization, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract:
The first period of Abbasi dynasty is one of the glorious periods of Islamic culture and civilization, which is known as the golden era of Islamic culture and civilization. Because in this era the power and riches of Abbasi dynasty increased so high that led the Islamic civilization grow in the various fields of science, literature and art especially music. While pretending as firm religious people, the Abbasi caliphs including  Safah (132-136 A.H.), Mansoor(136-156-A.H.), Mahdy (156-169 A.H.), Hadi ( 169-170A.H.), Haroon (170-193A.H.), Amin (193-198 A.H.), Ma'moon (198-218 A.H.), Mo'tasam (218-227A.H.)and Vasegh (227-232 A.H.) were such impressed and attracted by music that supported the singers and musicians to the highest degree and their courts were full of singers and musicians especially the female ones who were venerated and rewarded generously. Like the poets, the caliphs paid them monthly and arranged firm appointments with them and had some in charge of servicing them. The musicians’ situation was such great and they were fully respected that is still remembered as a proverb in Arabic culture. Even some caliphs including Vasegh, Ibrahim ibn Mahdy, Abdollah ibn Amin, Aesa ibn Haroon were acquainted with music and playing music instruments, this shows the great status of music and the importance of the art on those days. Being fully affected by dominating Iranian culture and Sasani kings, Abbasi Caliphs supported their musicians and singers financially and awarded them with various prizes and rewards. Among courtiers, Iranian aesthetician and art-lovers ministers were paying more attention to music and respecting it a lot. So, in the light of those supports, the art of music developed and reached its best level in which great creative singers and musicians like Ibrahim and Isaq Museli, Ibrahim Ibn mahdy, Mansur Zelzal, Zaryab, Ibn Jame, Makharegh, Olayyah came into appear and found the chance to present their talent to the people. Moreover, those great musicians and singers attempted in cultivating and expanding that time’s music and as a result the theoretical music was paid attention and some books were written on the subject. However, the history shows that in that sensitive society of Baghdad, music wasn't considered such valuable, for the musicians are the creators of an art which was considered abominable, offensive or even haram. As a result of this and some social contexts including forbidding qena (music), sometimes, the caliphs were forced to avoid dealing with music. Mostly, in Abbasi court, the art of music led to bad manners, vulgarity, intoxication and therefore being unawareness of important land affairs, which caused the religion scientists and jurists worry about using it in courts. Accordingly, under these conditions, it formed a kind of vagueness and irony for using the art in common sense. The present paper is studying how Abbasi Caliphs dealt with music and musicians of their early time and following a line of investigation about the status of music at that time. The method of researching in this paper is descriptive-analytic

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Music
  • Musicians
  • Reward
  • Caliphs
ابن اثیر، عزّالدین(1385 ق )، الکامل فی التاریخ، دار البیروت، بیروت.
ابن خلدون(1375)، مقدمه، ترجمة محمد پروین گنآبادی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
ابن خلکان، شمس الدین احمد بن محمد (1968 م)، وفیات الاعیان، دار الصادر، بیروت.
ابن عبری، قریقوریوس بن اهرون(1992 م )، تاریخ مختصر الدول، تحقیق انتون صالحانی یاسوی، دار الشرق، بیروت.
ابن طقطقی، محمد بن علی بن طباطبا (1997 م )، الفخری فی آداب السلطانیه ودول الاسلامیه، تحقیق عبدالقادر محمد مأیو، دار القلم العربیه، بیروت.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق(1381 ش )، الفهرست،تحقیق محمد رضا تجدد، اساطیر، تهران.
ابن عبد ربّه، احمد بن محمد (1404 ق)، العقد الفرید، دار الکتب العلمیه، بیروت. ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین(1963 م )، الاغانی، دار الکتب، قاهره.
اسماعیلپور، علی(1369 ش )، موسیقی در تاریخ و قرآن، ناشر مؤلف- چاپخانه پیام، تهران.
تقوش، محمد سهیل (1385 ش)، دولت عباسیان، ترجمه: حجت الله جودکی، ناشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران.
جاحظ، عمرو بن بحر(1914 م )، التاج فی اخلاق الملوک، تحقیق احمد زکی پاشا، المطبعة الامیریه، قاهره.
حافظ زاده، محمد(1381ش)، تاریخ هنر و موسیقی از غارها تا تالارها، انتشارات عمیدی، تبریز.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمان بن ابی‌بکر(1959 م )، تاریخ الخلفا، تحقیقه محی الدین عبدالحمید، مطبعة السعادة، مصر.
ضیف، شوقی(بی تا)، العصر العباسی الاول، دار المعارف، قاهره. طبری، محمد بن جریر(1387 ق )، تاریخ الامم والملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، دار التراث، بیروت.
فارمر، هنری جرج(1367 ش)، تاریخ موسیقی خاور زمین «ایران بزرگ و سرزمین‌های اسلامی»، ترجمه ی بهزاد باشی، انتشارات آگاه، تهران.
مسعودی، علی بن حسین(1409 ق )، مروج الذهب ومعادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، دار الهجره، قم.
مکی، محمد کاظم(1383)، تمدن اسلامی در عصر عباسی، ترجمه: محمد سپهری، انتشارات سمت، تهران.
یاقوت حموی، ابن عبدالله (1995 م)، معجم البلدان، دار الصادر، بیروت.