نقشِ تحریرها در صورت‌بندیِ گوشه‌های ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشدِ رشته‌ی نوازندگی موسیقی ایرانی، دانشگاه هنر، تهران

چکیده

چکیده
در این مقاله تلاش بر این است که بر پایه­ی 5 آوانگاری از اجراهای برخی اساتیدِ آوازِ ایران با رهیافتی تطبیقی- تحلیلی و با استفاده از مفاهیمِ شِنکِر در آنالیزِ موسیقی، قسمتی از نقش­های متنوع تحریرها در موسیقی دستگاهی بررسی شود. تحلیلِ این نمونه­ها، که همگی از درآمدِ دستگاه چهارگاه انتخاب شده­اند، صرفاً با تکیه بر تحریرهای بخشِ آغازینِ این اجراها انجام خواهد شد. در این بررسی، با تکیه بر مبحثِ سیرِ نغمگی، نشان داده خواهد شد که تحریرها، به عنوان مهم­ترین عنصرِ تزئینی در موسیقی دستگاهی، در بسترِ مُدی که در آن اجرا می­شوند، معنا پیدا می­کنند و ما با توجه به این بستر است که می­توانیم نحوة عملکرد تحریرها را توضیح دهیم. نیز با تکیه بر تحلیلِ نمونه­ها و ترسیمِ نمودارهایِ آنالیزی، تلاش خواهد گردید نحوة شکل یافتنِ صورت و  پیکرة گوشه­ها، و به تبع آن دستگاه­های ایرانی، به واسطة تحریرها، که می­تواند کمک شایانی باشد برای درکِ ما از ساز و کار گوشه­ها و دستگاه­ها، بازنمایی شود. گسترش و بسطِ یک صدا و نیز یک سلولِ مُدال خاص؛ کمک به گذار از نغمه­ای به نغمة دیگر و نیز از سلولی مُدال به سلولِ مُدال دیگر و نیز پرداختِ انواع فرودها در موسیقی دستگاهی، از جمله مهم­ترین نقش­های متنوع تحریرها به شمار می­آیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Functionality of tahrir in the construction of gushes in Iranian classical music

نویسنده [English]

  • Ali Kazemi
Master of Music, Faculty of Music, University of Art, Tehran
چکیده [English]

In this article, according to the 5 transcriptions of Iranian vocal masters, we try to observe some of various functions of tahrir in Iranian classical music with comparative - analytic method and Schenkerian analysis. The goal of usage Schenkerian analysis is to interpret the underlying structure of tahrirs by showing hierarchical relationships among tones, and also drawing the graphs  of reduce analysis as the fundamental lines of tahrirs. Tahrir is the main ornament in Persian singing and instrumental music. In summary, tahrir is a falsetto break or cracking of the voice in the form of the grace note above, and between the notes of, the melody line. According to the research, the tahrir is not only an ordinary ornament, but rather it must be known as a Structural function in Iranian classical music. These transcriptions are selected from the early segment of dastgâh-e châhârgâh. Generally, dastgâh is one of the twelve multi-modal cycles in Iranian classical music, and also early segment of each dastgâh classically named darâmad. These transcriptions are from the records of Seyyed Ahmad khân, Soleimân Amirqâsemi, Abolhasan Eqbâl Âzar, Rezâqoli Mirzâ Zelli and Abdollâh Davâmi. In this study we will explain the mechanism of tahrir based on melodic progression (seyr). The melodic progression is one of the complicated characteristics of eastern mode that refers to the how the combination of the tones and progression the melody. Indeed, the how motion of tones in tahrir-s is dependent of the seyr. In this article we will use 3 terms for explained the mechanism of tahrir-s into the texture of gushe-s (The dastgâh is composed of many melodic segments with various lengths which are called gushe): tahrir-sentence, tahrir-phrase and tahrir-motive. The tahrir-sentence is a musical sentence that is only based on tahrir. The tahrir-phrase is intermediate concept that is between the tahrir-sentence and tahrir-motive. The tahrir-motive is fundamental component of a tahrir-sentence; in other words, the tahrir-motives articulate and fractionate a tahrir-sentence. Virtually, each tahrir-sentence is composed of a number of tahrir-phrase and tahrir-phrase is composed of a number of tahrir-motive. Apart from following the logic of movement and stillness, the method of separation the tahrir-motives, sometimes follow the rising and falling melody and sometimes follow the pause on the important tones of the mode (such as the shâhed note that is the center around which the melody evolves and rest note on which the melodic segments comes to rest) and sometimes follow the pause similar to staccato. Based on study of transcriptions and analysis charts, we will try to indicate that the gushe-s how to get in shape by the tahrir-s. Hereupon, this investigation can be helped us to perceive the mechanism of gushe-s. Some functions of tahrir that can be enumerated are: development and expansion of a tone or a specific modal cell; help to move from one tone to the other tone; help to modulation and also help to return to the primary mode and concluding the sentence, phrase or gushe which is called forud in dastgâhi music.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • KeyWords: Iranian Classical Music
  • Tahrir
  • Gushe
  • Schenkerian Analysis
  • Melodic Progression (Seyr)
اقبال آذر، ابوالحسن (1378الف)، آوازهای اقبال آذر، موسسه ی فرهنگی و هنری ماهور، تهران، نوار کاست.
امیرقاسمی، سلیمان (1380)، کمانچه‌ی دوره‌ی قاجار، موسسه ی فرهنگی و هنری ماهور، تهران، نوار کاست.
حجاریان، محسن (1386الف)، نگاهی به کاستی‌ها و ناروشنی‌های تئوریکی عبدالقادر مراغی، گاهنامه‌ی فرهنگ‌شناسی موسیقی ایران، شماره‌ی چهارم، صص 2-24.
خالقی، روح الله (1387)، سرگذشت موسیقی ایران، انتشارات صفی‌علیشاه، تهران.
دوامی، عبدالله (1376)، ردیف آوازی، تاریخ ضبط 1354، موسسه ی فرهنگی و هنری ماهور، تهران، نوار کاست.
سید احمدخان (1380ب)، تار دوره ی قاجار، موسسه ی فرهنگی و هنری ماهور، تهران، نوار کاست.
فلدمن، والتر (1386)، منابع عثمانی درباره‌ی گسترش تقسیم، ترجمه‌ی ساسان فاطمی، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور. شماره‌ی 37، صص 141- 170.
ظلی، رضاقلی میرزا (1378)، آثار جاویدان ردیف آوازی موسیقی ایران: رضاقلی‌میرزا ظلی، چهارباغ، نوارکاست.
کاظمی، علی (1390 ب)، ترنم‌های آوایی در آواز ایرانی: مطالعه‌ی موردی درآمد دستگاه چهارگاه، نشریه هنرهای زیبا ـ هنرهای نمایشی و موسیقی، شماره 43، صص 23 – 32.
کدوالادر آلن و دیوید گانیه (1391)، مفاهیم شنکر در آنالیز موسیقی تونال، ترجمه‌ی محسن الهامیان، نشر دانشگاه هنر، چاپ اول، تهران. وزیری، قمرالملوک (بی‌تا ج)، صفحه‌ی چهارگاه، همراه با تار مرتضی‌خان نی‌داوود و با مطلع: با سر زنده برازنده تنی باید داشت. Miller, Lloyd Clifton (1999), Music and song in Persia, The Art of Avaz, Curzon Press, First published, Printed in Great Britain.