نمایش دینی: پژوهشی پیرامون لزوم معاصر‌سازی فرم و نقد هرمنوتیکی محتوا

نویسندگان

1 استادیار دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد کارگردانی، دانشکده هنر‌ و ‌معماری، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

در ایران و بسیاری دیگر از کشورهای جهان، انواعی از نمایش‌های دینی پدید آمده‌اند که ریشه‌ها و مایه‌هایی دیرینه دارند و حتی تعدادی از آنها آیینی‌اند؛ از سویی دیگر، با گذشت زمان و عبور از دوران‌های رنسانس، مدرنیسم تا دوران پست‌مدرنیسم، تئاتر دینی نیز مانند سینمای دینی، جایگاهی مهم و مفید در سطوح مختلف جامعه داشته و تماشاگران فراوانی یافته است. شاخصه‌ها و ابعاد دوران مدرنیسم و پست‌مدرنیسم به جامعه، فرهنگ و هنر ایران نیز بسط یافته‌اند و با انواع سنتی و غیر‌سنتی تئاتر دینی ایران مواجه گردیده‌اند و بعضاً جاذبه‌ها و حتی موجودیت آن را به چالش کشیده‌اند. در این پژوهش بر‌اساس منابع مکتوب گوناگون - ضمن توجه به جایگاه تئاتر دینی در دوران معاصر- بر ضرورت باز‌اندیشی و نقد در جنبه‌ها و عناصر فرمی (تکنیکی) و محتوایی تأکید شده است؛ و همچنین ضروری دانسته شده که عناصر فرمی آن با مفهوم "معاصر‌سازی" متحول و بدیع گردند و عناصر محتوایی آن بر‌اساس "رویکرد هرمنوتیکی" تحلیل و بازنگری شوند. جای یاد‌آوری است رویکرد هرمنوتیکیِ برگزیده، بر‌اساس شش تعریف جدید از هرمنوتیک است که استاد نامدار این گفتمان ریچارد.ا.پالمر (1968) عنوان نموده و برای نقد فرم (شکل) از مفهوم "معاصر‌سازی" ساختة یان کات (1964) استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Religious Theatre: A Research on Contemporizing Form and Content

نویسندگان [English]

  • Majid Sarsangi 1
  • Mansoor Parsaei 2
چکیده [English]

In Iran and many other countries of the world, varieties of religious theaters have been created based on numinous and spiritual principles and beliefs, and believe in Eternity which have inveterate origins and bases and even some of them are ritual; Theater Ritual Origin has emphasized on religious roots and bases of theater, which have been called social, cultural, communicational, and artistic institutions. These relations and correlations are numerous and complicated and have been reflected in “Theory of Ritual Origin of Theater Art”; some contemporary heater theoreticians, including Anton Artho, have considered maintenance of ritual nature of theater art to be important and necessary in order to preserve theater in the contemporary time. On the other hand, by passage of time and passing (following) Renaissance, modernism to post-modernism periods, like religious cinema, religious theater has played an important and effective role in different levels of society too and has found many spectators; parameters and dimensions of modernism and post-modernism ages in the society have challenged its entity. One of the significant backgrounds of new theories of theater art has been formed around tendency to “theme” of theatre art and or tendency to “system”. This issue has become more important in the twentieth century and caused some new and current movements in theater art… . Knowing two concepts and issues of “theme” and “system” respectively, “ authenticity (originality) and content “ and “ authenticity of shape or form” and quality and quantity of their counter-fight in the twentieth century and also knowing the characteristics and specifications of each of these two counter-fight movements, are two most significant and major areas of investigation, research, and criticizing new theories in the art of theater. In the present research, based on various written sources-while noticing the status of religious theater in contemporary (modern) times- necessity of re-thinking and criticism in formic (technical) and thematic aspects and elements have been emphasized; and also, it has been considered necessary to transform and create its formic elements by “Modernization” and to analyze and review its thematic elements based on “Hermeneutic approach”. Not only modernization is a beneficial concept to criticize both form and content of theater, but also it relates to what have been called social determinism of art by sociologists. Some sociologists believe that art and literature, shape of form of an artistic work are connected to modern necessities. In other words, social determinism affects creative modernization of artistic work. It should be noted that selected hermeneutical approach, means perception, theory and practice of interpretation-explication and introducing with it is very necessary for producers of religious theaters. Without this introduction, it might that a deep distance be created between content of the theater and spectators’ perception, understanding, interpretation, and explication. This study is based on six new definitions of hermeneutic science which have been stated by the celebrated master of this discourse, Richard, A. Palmer (1968) and “Modernization” concept of Yan Kat 4 (1964) has been used to criticize form (shape).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Content and Form
  • Cowtemporizing
  • Hermeneutic Analyes
  • Religious Theatre
آرتو، آنتونن(1383)، تئاتر و همزادش، ترجمه: نسرین خطاط، نشره قطره، تهران.
آقایی، ناصر(1388)، مسائل گسترش تئاتر غربی در ایران، مجله هنرهای زیبا – هنرهای نمایشی و موسیقی، شمارة 38، صص56-47.
آوی، آلبرت(1362)، تاریخ مختصر فلسفه در اروپا، ترجمه دکتر علی اصغر حلبی، انتشارات زوار، تهران.
ابراهیمیان، فرشید(1388)، نقد تئاتر از نظر تا عمل، انتشارات نمایش، تهران.
اتینگهاوزن، ریچارد(1381)، هنر و معماری اسلامی، ترجمة دکتر یعقوب آژند، ج1، انتشارات سمت، تهران.
اسکویی، مصطفی(1370)، پژوهشی در تاریخ تئاتر ایران، مسکو.
افشاری‌اصل، ایرج(1387)، جذابیت در تئاتر دفاع مقدس، نت گمشده(مجموعه مقالات چهارمین همایش پژوهشی تئاتر مقاومت)، به کوشش و ویرایش محسن بابا‌ربیعی، انتشارات انجمن تئاتر، انقلاب و دفاع مقدس، تهران، صص25-17.
براکت، اسکار.گ(1363)، تاریخ تئاتر جهان، ترجمة هوشنگ آزادی‌ور، ج1، نشر نقره با مشارکت انتشارات مروارید، تهران.
بیضایی، بهرام(1334)، نمایش در ایران، نشر مؤلف، تهران.
تایگاس، دمتریوس، هانس گئورک گادامر(1382)، فرهنگ اندیشة انتقادی از روشنگری تا پسا‌مدرنیته، ویراستة مایکل پین، ترجمة پیام یزدانجو، نشر مرکز، تهران.
چینی فروشان، صمد(1387)، علل تاریخ ناهمزمانی تحولات اجتماعی و هنری و ناکارآمدی تئاتر در همسویی با تحولات انقلابی در ایران معاصر، نت گمشده(مجموعه مقالات چهارمین همایش پژوهشی تئاتر مقاومت)، به کوشش و ویرایش محسن باباربیعی)، انتشارات انجمن تئاتر، انقلاب و دفاع مقدس، تهران، ص99-88.
دلخواه، مسعود(1387)، تئاتر دفاع مقدس و ضرورت تجدید نظر در تبیین اهداف و راهکارها، نت گمشده(مجموعه مقالات چهارمین همایش پژوهشی تئاتر مقاومت)، به کوشش و ویرایش محسن بابا‌رفیعی. انتشارات انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس،تهران، صص 118-100.
دورانت، ویل(1366)، تاریخ تمدن، ج4: عصر ایمان- بخش اول، ترجمه ابوطالب صارمی، ابوالقاسم پاینده، ابوالقاسم طاهری، سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران.
راسل، برتراند(1365)، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریا‌بندری، نشر پرواز، تهران.
راودراد، اعظم(1382)، نظریه‌های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.
رایانی مخصوص، مهرداد(1386)، مبانی نقد تئاتر ، نشر قطره (مجموعة تئاتر و قلم – 13)، تهران.
ستاری، جلال(1386)، زمانة اجتماعی تعزیه و تئاتر در ایران‌، نشر مرکز، تهران.
سرسنگی، مجید(1389)، محیط تئاتری و رابطة بازیگر و تماشاگر در نمایش دینی،انتشارات افراز، تهران.
شایگان، داریوش(1380)، افسون‌زدگی جدید – هویت چهل‌تکه و تفکر سیّار، ترجمه فاطمه ولیانی، انتشارات فرزان، تهران.
عزیزی، محمود(1385)، تئاتر با هویت ملی، مجموعه مقالات سمینار پژوهشی تئاتر ملی، به کوشش نصر‌الله قادری، انتشارات نمایش، تهران. فرّخی، حسین(1386)، نمایشنامه‌نویسی در ایران از آغاز تا 1370، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران.
فضیلت، محمود(1385)، معنا‌شناسی و معانی در زبان و ادبیات ، انتشارات دانشگاه رازی، تهران.
گوران، هیوا(1360)، کوشش‌های نافرجام – سیری در صد سال تئاتر ایران، انتشارات آگاه، تهران.
ناظر‌زاده کرمانی، فرهاد(1381)، معنا در نمایشنامه و نمایش: درونمایه‌گرایی، بن‌اندیشه و تماشاگران تئاتر – تئاتر– اندیشه– بینش‌ها (تئاتر ایده‌ها)، فصلنامه هنر (ویژه هنر و معنا)، شماره 54، صص97-72.
ناظر‌زاده کرمانی، فرهاد(1385)، درآمدی به نمایشنامه‌شناسی، چ2، انتشارات سمت، تهران.
ناظر‌زاده کرمانی، فرهاد(1370)، جزوه درس نقد در ادبیات نمایشی، گروه نمایش دانشکدة هنرهای زیبا – دانشگاه تهران، تهران.
ناظر‌زاده کرمانی، فرهاد(1372)، وجوه مشترک تعزیه و هنر آیینی– مذهبی، ماهنامة ادبستان، شماره 47، صص 62-60.
ناظر‌زاده کرمانی، فرهاد(1376)، گونه‌های نقالی در ایران، مجله نیستان، سال دوم، شماره 19،‌ صص 39-36.
نصری اشرفی، جهانگیر(1388)، شیرزادی آهودشتی (عباس): تاریخ هنر ایران ، انتشارات آرون، تهران.
وانسهایمر، جوئل(1389)، هرمنوتیک فلسفی و نظریه ادبی ، ترجمه مسعود علیا، انتشارات ققنوس، تهران.
همایونی، صادق(1380)، تعزیه در ایران، چ2، انتشارات نوید، شیراز.
GRACE, PAMELA(2009),THE RELIGIOUS FILM, WILEY – BLACKWELL,U.K.
KERNODLE, GEONGE R(1989) , THE THEATNE IN HISTORY,THE UNIVERSITY OF ANRANSAS PRESS,USA.
KOTT, JAN(1964), SHAKESPEANE OUN CONTEMPORARY,NORTON,USA.
KOTT, JAN(1984),THE THEATRE OF ESSENDE AND OTHER ESSAYS, WITH AN INTRODUCTION BY MARTIN ESSLIN,NORTHWESTERN UNIVERSITU PRESS,USA.
ALMANAC,TIME(2007), WITH INFORMATION PLEASE,TIME INC,USA.