تحلیل مقایسه‌ای ساختار زمانی روایت در آثار نمایشی بهرام بیضایی و اکبر رادی (مطالعۀ موردی نمایشنامه‌های افرا یا روز می‌گذرد و خانمچه و مهتابی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی، گروه ادبیات نمایشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استاد، گروه فرانسه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه هنرهای نمایشی، دانشکدگان هنرهای زیبا،دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی مقایسه­ ای ساختار زمان در نمایشنامه­ های افرا یا روز می‌گذرد و خانمچه و مهتابی می ­پردازد. ژار ژنت به منظور شناخت ساختار زمان در روایت، عناصر نظم، تداوم و بسامد را مورد تحلیل قرار می­دهد تا انواع گذشته/آینده­ نگری، زمان­ پریشی و شتاب­ های زمانی با ضرباهنگ ­های متفاوت در روایت مشخص شود. همچنین نظریه ­پردازانی چون فلودرنیک، ریمون-کنان و چتمن به بسط آرای وی در روایت ­های داستانی و نمایشی پرداخته ­اند. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این است که بیضایی و رادی در قیاس با یکدیگر ساختار زمانی روایت را در متن نمایشی چطور به رشتۀ تحریر درآورده ­اند؟ هدف نیز مطالعۀ قیاس ­مند زمان روایت در متون این دو نویسنده از منظر ساختاری با تکیه بر آرای ژرار ژنت و دیگر نظریه ­پردازان این حوزه است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و داده­ ها از طریق اسنادی با مطالعات کتابخانه ­ای گردآوری شده است. یافته ­ها مؤکد این نکته ­اند که گذشته ­نگری و تخطی زمانی به گونه­ ای مبرز جریان روایی نمایشنامه و ساختار زمانی آن را دستخوش تغییر ساخته ­اند و در کنار آن تداوم و بسامد زمانی نیز دخیل بوده ­اند. درنتیجه نمایشنامه ­ها از لحاظ ارتباط حوادث با دیگر عناصر روایی مانند شخصیت­ ها، مضمون، پیرنگ و غیره قالبی نزدیک به سنت نمایشی ایرانی پیدا می ­کنند که در افرا به لحاظ شیوۀ روایت داستانی چشمگیرتر است. حال آنکه در خانمچه و مهتابی شکستگی ­های زمانی در ساختار روایت ارتباط بیشتری با جنبه­ های نمایشی پیدا می­کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Comparative Analysis of Narrative Temporal Structure in the Dramatic Works of Bahram Beizai and Akbar Radi (Research Cases: the Plays Afra and Khanomche va Mahtabi)

نویسندگان [English]

  • Maryam Goharpad 1
  • Hamid Reza Shairi 2
  • Behrooz Mahmoodi-Bakhtiari 3
1 Master of Dramatic Literature, Department of Dramatic Literature, Faculty of Art, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Professor, Department of French Language Teaching, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Performing Arts, Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Narratology is a field of study that focuses on the examination and analysis of the structure and components of narrative. Gérard Genette is widely recognized as one of the most influential theorists in this subject due to his structural investigation of the element of time. He assigns three levels to narrative discourse: voice, tense, and mode. Genette studied the differences between story time and narrative time. Hence, in order to gain an understanding of the structure of time in the narrative, Genette analyzes the three elements of order, duration, and frequency. This allows for the specification of different types of flashback and flashforward narratives, anachrony, and types of time accelerations that result in different rhythms in the dramatic narrative. Dramatists have been studying the narrative structure since Aristotle's Poetics, and they can use the examination of its elements as a practical benchmark. Theorists who specialize in narrative and dramatic works, like Fludernik, Rimmon-Kenan, and Chatman have developed Genette’s ideas on fictional and dramatic narration. The comparative of one of the narrative elements, such as time, in the texts of two Persian-language playwrights makes the classical pattern of drama and its use in Iranian plays, as well as its comparison with the traditional and narrating pattern of this play, to be researched. The present research uses analytical-descriptive method of written sources and books to compare the structure of time in the dramatic narratives of two prominent Iranian dramatists, Bahram Beizai and Akbar Radi, with a look at the plays Afra and Khanomche va Mahtabi. This research attempts to explain how, in contrast to one another, Beizai and Radi brought the temporal structure of the narrative into the field of writing, and how they used it dramatically. The purpose of this research is to study the narrative time in the dramatic texts of two Iranian dramatists from structural aspects, relying on Gérard Genette's opinions. The findings of this article emphasize how flashbacks and anachrony have had a substantial impact on the play’s narrative flow and temporal structure. Additionally, temporal duration and frequency have also been involved. This anachronism has caused both texts to find a format close to the Iranian dramatic tradition in terms of the connection between the events and other narrative elements such as characters, theme, plot, etc., which is more significant in Afra in terms of the narrative style. However, the dramatic and conversational elements of Khanomche va Mahtabi are more closely associated with the temporal fractures in the narrative structure. Through the use of dramatic devices like sound or the removal of dialogue, as well as story techniques like the use of a narrator and narrating the past story in the present tense, both authors have attempted to employ other modes of narrative time. The timeline diagram of events in both plays includes discrete forward lines with flashbacks occurring during time breaks, as well as the direct course of those dialogues that review the present time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Akbar Radi
  • Bahram Beizai
  • dramatic literature
  • Gérard Genette
  • narrative time

مراجع

احمدی، پروانه؛ یوسفیان کناری، محمدجعفر (1393)، جلوه‌های موسیقایی روایت‌های چندآوا در ادبیات داستانی و نمایشی ایران، نمونه‌های مطالعاتی بازی آخر بانو اثر بلقیس سلیمانی و نمایشنامه افرا نوشته بهرام بیضائی، مطالعات تطبیقی هنر، 4(7)، 15-28. اسدی، مهتاب؛ رنجبر، محمود (1398)، بررسی الگوی روایی زمان در نمایشنامه عکس عروسکی، زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا، 11(31)، 8-25. https://doi.org/10.22051/jlr.2018.15734.1349
اسکندرنژاد، غزل؛ آجورلو، احسان (1399)، سازوکار نظریۀ پنجره‌های کانونی شدگیِ منفرد یان در شکل گیری روایت‌های تازه از متون نئوکلاسیک (مورد مطالعاتی: نمایشنامه روزنکرانتز و گیلدنسترن مرده‌اند اثر تام استوپارد)، نامه هنرهای نمایشی و موسیقی، 11(21 )، 15-26. 10.30480/DAM.2020.1081.1268
بیضایی، بهرام (1381)، افرا یا روز می گذرد، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان. حری، ابوالفضل (1388)، روایت شناسی در سنت نقد انگلیسی - آمریکایی: معرفی کتاب داستان و متن اثر سیمور چتمن (1978)، نقد ادبی، 2(8)، 193-208. 20.1001.1.20080360.1388.2.8.2.9
حبیبی، علی‌اصغر (1393)، بررسی سه مولفه زمانی نظم، تداوم و بسامد در رمان ذاکر الجسد اثر احلام مستغانمی (بر اساس نظریه زمان روایی ژرار ژنت)، زبان و ادبیات عرب، 6(10)، 29-61. https://doi.org/10.22067/jall.v6i10.40961
حیدری، مرتضی (1401)، بررسی ضرباهنگ زمان داستان در روایت سال های ابری از علی اشرف درویشیان، متن پژوهی ادبی(زبان و ادب پارسی)، 26(92 )، 111-142. 10.22054/LTR.2020.48335.2875
جاویدصباغیان، مقداد؛ خراشادی، علی (1398)، تحلیل زمان روایت بر اساس آرای ژرار ژنت در آثار بهرام بیضایی؛ (بررسی موردی نمایشنامه‌های افرا؛ روز می‌گذرد و مرگ یزدگرد و فیلمنامه آینه‌های روبرو)، نخستین همایش ملی هنرهای نمایشی و دیجیتال، دامغان.
خدیش، پویا (1392)، زنان در نمایشنامه‌های بهرام بیضایی(افرا یا روز می گذرد) و نسبت آن‌ها با جهان اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
محمودی بختیاری، بهروز؛ رضاپور، پگاه و دادخواه تهرانی، مریم (1401)، کارکرد خاطره از منظر جریان سیال ذهن: بررسی نمایشنامۀ خانمچه و مهتابی اثر اکبر رادی، هنرهای زیبا-هنرهای نمایشی و موسیقی، 27(3)، 37-43. 10.22059/JFADRAM.2022.344076.615678 رادی، اکبر (1387)، خانمچه و مهتابی، تهران: نشر قطره.
ریمون-کنان، شلومیت (1983)، مؤلفه زمان در روایت، ترجمۀ حری، ابوالفضل (1381)، فصلنامه هنر، 53، 8-27.
زاهدی، فریندخت؛ نصرتی، رفیق (1390)، زمانمندی روایت در چهار نمایشنامه نغمه ثمینی (افسون معبد سوخته، خواب در فنجان خالی، شکلک و اسب های آسمان خاکستری می‌بارند)، نقد ادبی، 4(16)، 85-104. ‎ 20.1001.1.20080360.1390.4.16.4.1
زاهدی، فریندخت؛ نوبخت، تکتم (1397)، شخصیت پردازی واقعگرای «زن» در آثار اکبر رادی با رویکرد انگاره‌های اگزیستانسیالیسم فمینیست سیمون دوبوار با عنوان زن در موقعیت؛ مطالعه موردی نمایشنامه خانمچه و مهتابی، مجله تئاتر، 72، 14-32.
طاهرنژاد، نازنین؛ شعیری، حمیدرضا و ایرجی، مریم (1401)، تحلیل روایت‌پریشی و چالش‌های نشانه-معنایی آن با تاکید بر داستان شازده احتجاب، دو فصلنامه روایت‌شناسی، 6(12)، 337-364. 10.22034/JLC.2022.342053.1475
عباسی، هاجر؛ کیایی، شهرام (1390)، روایت پست‌مدرن در نمایشنامۀ خانمچه و مهتابی اثر اکبر رادی، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، 3(8)، 44-72.
گوهرپاد، مریم (1400)، زمان و کارکردهای روایی آن در ادبیات نمایشی دو دهۀ اخیر ایران (سال‌های 76 تا 96)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
محبی، پرستو (1398)، روایت‌شناسی درام؛ نگاهی روایت‌شناسانه به ادبیات نمایشی ایران، تهران: جام زرین.
نصراصفهانی، محمدرضا؛ فاطمی، مرضیه السادات (1400)، گره افکنی و بحران سازی در عناصر روایت رمان آناکارنینا، فنون ادبی، 13(1 (34) )، 115-128. 10.22108/LIAR.2020.119723.1729
نیک‌منش، مهدی؛ سلیمیان، سونا (1389)، بررسی زمان روایت در نمایشنامه زنان مهتابی، مرد آفتابی، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، (19)8، 213-235.
Bridgeman, T. (2007). Time and space. In E. b. Herman, Narrative. (pp. 52-65). New York: Cambridge University Press. Fludernik, M. (2009). An Introduction to Narratology. Translated from the German by Patricia Hausler-Greenfield and Monika Fludernik. New York: Routledge Taylor and Francis.
Landa, G., & Angel, J. (1990). Time Structure in the Story (Narrative Theory, 3). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2723564 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2723564
Guillemette, L., & Lévesque, C. (2016). Narratology. in Louis Hébert (dir.), Signo [online], Rimouski (Quebec), Université du Québec à Trois-Rivières. http://www.signosemio.com/genette/narratology.asp.
Nelson, S., & Spence, B. (2020). Narrative Time. Time, Published on the living handbook of narratology (http://www.lhn.uni-hamburg.de). https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190201098.013.1076
Scheffel, M., & Weixler, A., & Werner, L. (2019). Time. In: Hühn, Peter et al. (eds.): the living handbook of narratology. Hamburg: Hamburg University. http://www.lhn.uni-hamburg.
Tyler, L. (2019). Understanding Marsha Norman, University of South Carolina Press, Columbia, South Carolina, ebook. References Abbasi, H. & Kiai, S. (2011). Post-modern Narrative in the Play Khanomche va Mahtabi by Akbar Radi. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 8(3), 44-72. (in Persian)
Ahmadi, P., & Yousefian Kenari, M. (2014). A Study on Musical Aspects of Polyphonic Narratives in Iranian Novels and Plays (case studies: the last play of the lady by Belqeis Soleimani and afra by Bahram Beizai). Motaleate Tatbighi Honar, 4(7), 15-28. (in Persian)
Asadi, M. & Ranjbar, M. (2019).Checking Time Justifiability Pattern in "Wedding Photo" Play. ZabanPazhuhi, 31(11), 8-25. (in Persian)
Beyzai, B. (2002). Afra. Tehran: Roshangaran. (in Persian)
Bridgeman, T. (2007). Time and space. In E. b. Herman, Narrative. (pp. 52-65). New York: Cambridge University Press. Eskandarnejad, G, & Ajourloo, E. (2020). The Mechanism of Manfred Jahn Windows of Focalization Theory in Creation of New Narrations out of Neoclassic Plays Case study: Tom Stoppard’ s Play “ Rosencrantz and Guildenstern Are Dead”. Journal of Deramatic Arts and Music, 11(21), 15-26. (in Persian)
Fludernik, M. (2009). An Introduction to Narratology. Translated from the German by Patricia Hausler-Greenfield and Monika Fludernik. New York: Routledge Taylor and Francis. Javidsabbaghian, M., & and Kharashadi, A. )2018). Analysis of Narrative Time Based on Gérard Genette's Opinions in the Works of Bahram Beyzai; (A case study of Afra's plays, and Marg-e Yazdgerd, and the screenplay of Ainehaye Roobero, the first national conference of performing and digital arts, Damghan. (in Persian)
Goharpad, M. (2021). Time and its narrative functions in the Iranian dramatic literature of two recent decades (1376 to 1396). Department of Dramatic Literature, Faculty of Art and Architecture, Tarbiat Modares University, Thehran. (in Persian)
Guillemette, L, & Lévesque, C. (2016). Narratology, in Louis Hébert (dir.), Signo [online], Rimouski (Quebec), http://www.signosemio.com/genette/narratology.asp. Université du Québec à Trois-Rivières. Habibi, A. (2014). The Study of Narrative Time in the Novel:" Zakirat -al-Jasad" by Ahlam Mostaghnami (Based on Gerard Genette's Narrative Theory). Arabic Language and Literature, 10(6), 29-61. (in Persian)
Heidari, M. (2022). An Investigation of the Pace of the Story Time in the Narrative of “Cloudy Years” Novel by Ali-Ashraf Darvishian. Literary Text Research, 26(92), 111-142. (in Persian)
Horri, A. (2010). Narratology in the Anglo-American Critical Tradition: An Introduction to Seymour Chatman's Story and Discourse (1978). Literary Review, 2(8), 193-208. (in Persian) Khadish, P. (2014).Women in Bahram Baizai's plays (Afra) and their relationship with the social world. Faculty of Art,Tarbiat Modares University, Tehran. (in Persian)
Landa, G., and Angel, J. (1990). Time Structure in the Story (Narrative Theory, 3). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2723564 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2723564 Mahmoudi Bakhtiari, B., & rezapour, P., & Dadkhah Tehrani, M. (2022). The Function of “Memory” from the Perspective of "Stream of Consciousness": A Study of the Play Khanomche va Mahtabi by Akbar Radi. Journal of Fine Arts: Performing Arts & Music, 27(3), 37-44. (in Persian) Mohebbi, P. (2019). Narratology of Drama, A Narratological View to Dramatic Literature of Iran, Tehran: JaameZarrin. (in Persian) Nasr Isfahani, M. R., & Fatemi, M. A. (2021). Knotting and Crisis-making in the Narrative Elements of the Novel Anna Karenina. Literary Arts, 13(1), 115-128. (in Persian)
Nelson, S., & Spence, B. (2020). Narrative Time. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190201098.013.1076 Time, Published on the living handbook of narratology (http://www.lhn.uni-hamburg.de). Nikmanesh, M., & Salimian, S. (2011). A Survey to The Narrative Time in The Play of Moonlight Women, Sunny Man. Pizhuhish-i Zaban va Adabiyyat-i Farsi, -(19), 213-235. (in Persian) Radi, A. (2019)..Khanomche va Mahtabi, Tehran: Ghatreh. (in Persian)
Rimmon-Kenan, S. (2002). Time. Translated by Horri, A. Honar, 53, 8-27. Scheffel, M., & Weixler, A., & Werner, L. (2019). Time. In: Hühn, Peter et al. (eds.): the living handbook of narratology. Hamburg: Hamburg University. http://www.lhn.uni-hamburg. Tahernejad, N., Shairi, H., & Iraji, M. (2022). An Analysis of Disnarration and its Semiotic Challenges in Shazde Ehtejab. Journal of Literary Criticism, 6(12), 364-337. (in Persian)
Tyler, L. (2019). Understanding Marsha Norman, University of South Carolina Press, Columbia, South Carolina, ebook. Zahedi, F, & Nosrati, R. (2012). A Study of the Temporality of Narrative in Four plays by Naghmeh Samini. Literary Criticism, 4(16), 85-104. (in Persian)
Zahedi, F., & Nobakht, T. (2019). Studying the Image of Iranian Woman in Khanoumche va Mahtabi Written by Akbar Radi, with Simone de Beauvoir’s Feminist Existentialism Approach in The Second Sex, Theater, 5(72), 13-31. (in Persian)
نشریه هنرهای زیبا: هنرهای نمایشی و موسیقی
دوره 29، شماره 3
مهر 1403
صفحه 30-41

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار