ژست در نقالی: ره‌یافتی به حرکات بدن در اجرای نقل براساس دیدگاه زبانشناسی شناختی؛ مطالعه موردی مجلس نقالی «سهراب‌کشی» مرشد ترابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه ادبیات نمایشی دانشکده هنر، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.

چکیده

حرکات بدن از موضوعات مهم اما مناقشه ­برانگیز در تحلیل اجرا است. زبان­ شناسانی چون مک­نیل ژست بخشی جدایی ناپذیر از گفتار می­ دانند که نقش مهمی در سازماندهی افکار دارد بااین همه در خلاء روش ­شناسی مناسب، بررسی ­ها اغلب روایت کلامی را مبنای تحلیل قرار داده ­اند و کمتر به جایگاه ژست در ساخت چندوجهی زبان پرداخته ­اند. این پژوهش با تعمیم نظریه «ژست به مثابه فرم موقت» مولر بر نقالی نشان می ­دهد چگونه حرکات نقال به مثابه وجهی از زبان معنا می­ سازند. بدین منظور صحنه کشتی دوم رستم و سهراب از اجرای ضبط شده نقل سهراب­کشی مرشد ترابی(1389) انتخاب شد؛ صحنه از آغاز درگیری کشتی تا خنجر خوردن سهراب بدست رستم به مدت دو دقیقه و سی ثانیه، به24 عبارت ژست­ و 6 واحد ژستوار تقطیع شد. ابتدا موقعیت و مشارکت اندام ­های درگیرِ حرکت مستقل بررسی شد سپس هر واحد ژست از منظر فرم و انگیزه تجسم ­یافته کنش­ ها در سه گروه ژست های اشاره ای، ژست­ های تصویرگر و ژست های کارکردی تحلیل شد. یافته ­ها نشان می ­دهد نقطه کانونی اجرا بازنمایی رودرویی نهایی رستم و سهراب است. هرچه به اوج صحنه نزدیک می­ شویم، تعداد ژست ها افزایش می­ یابد و گفته ­ها محدود می­ شود. تاکیدهای کانونی­ ساز در گفتارژست وارها این صحنه بر «چرخ بلند» به عنوان شوربختی سهراب تاکید می­کند و سهم فریبکاری رستم در نتیجه کشتی دوم را کمرنگ نشان می­ دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Embodied Narration in Naqqali: Exploring Body Movement through a Cognitive Linguistics Lens—A Case Study of Torabi's Performance in 'Sohrab's Demise'

نویسنده [English]

  • Zeinab Khosravi
Assistant Professor, Department of Dramatic Literature Faculty of Art in Damghan University, Damghan, Iran.
چکیده [English]

Body movement is a controversial topic in multimodal narration analysis. Gesture, according to David McNeill (1994), is an integral part of speech, performing a crucial function, in the organization of thought into language. However in Farsi, due to the lack of consistent methodology in the field of gesture studies, most works have focused on verbal narration and a few number have addressed types and functions of gesture in oral narratives. This research, based on Cornelia Müller's framework of Methods for Gesture Analysis (MGA) argues how Naqqal may deploy bodily articulations to provide meaning to the event narrated in Naqqali. For this purpose, the scene of the second wrestle between Rustam and Sohrab was chosen from the recorded performance of “Sohrab's Demise” by Master Vali-o- Allah Torabi, an acclaimed Naqqal of Iran. The performance took place at a traditional coffeehouse (2009). The storyline is about how Rustam managed to defeat Sohrab and stabbed him while not realizing that they are father and son. Considering McNeill style gesture notation, gestures performed alongside speech were divided into 24 gesture phrases and six gesture units within two minutes and thirty seconds. Then the selected fragments were transcribed. Aspects of Kinesic form of the deployed articulators in gestural space were distinguished. Afterwards based on the embodied meaning of the actions each gesture unit was analyzed into three classifications: pointing gestures, depictive gestures, and pragmatic gestures.
Our first encounter with this scene shows that the most important aspect of this performance is representation. More precisely, 18 out of the 24 gesture phrases performed, relate to the depiction of Rustam and Sohrab Wrestling. Second, the timing of gesture corresponds with what Naqqal wants to emphasize. For example, the narrator's posture is outlined through vertical orientation (1ʹ:33"), yet he narrates the last part with the least movement and lies on the ground horizontally (57"). Also, the focal emphasis in co-speech gestures draws the audience's attention to specific semantic aspects of the narrative: apart from showing Rustam gaining the upper hand in the second wrestle, the story tells us that the defeat of Sohrab is due to fate. In this respect, gestures compound the idea of "The wheel of fortune" metaphorically (e.g. G8). This gesture is the most complex one in terms of bodily articulators involved in the depiction of action (hands, head, gaze and upper body) as well. It challenges the audience with semantically reaching the point of the abstract concept. As the narration of the Naqqal reaches its climax, before the moment of Sohrab's death, the the gestures increase and the imitative gestures even replace the speech at that point. During such turn, only the demonstrative pronouns accompany quick descriptive gestures in the performance (e.g. G18-19). This essay applied descriptive tools from (MGA) to reveal facets of multimodal interaction in the style of master Torabi’s works. Further research is needed to extend the analytic scope to understand complexity of gesture and speech in Naqqali.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naqqali
  • Gesture
  • Master Torabi
  • Sohrab's Demise
  • Cornelia Mueller
  • آیدنلو، سجاد(1388). مقدمه‌ای بر نقالی در ایران. پژوهشنامه زبان و ادب فارسی،4(3)،62-35.

    آیدنلو, سجاد(1390). ویژگیهای نقالی و طومارهای نقالی. شعرپژوهی،7(3)، 28-1.

    آیدنلو، سجاد(1392). رساله‌ای بر نقد نقالی در دوره قاجار. نشریه آینه میراث، 53(11)، 36-7.

    بیضایی، بهرام(1392). نمایش در ایران (چاپ 9)، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.

    پزشک، محمدحسن(1379). تلاشی برای احیای یک سنت نمایشی؛ گفتگو با استاد ولی الله ترابی. گلستان قرآن، 44(3)، 13-12.

    پناهیان، نعمت‌الله(1395). روایت نقالان از داستان رستم و سهراب. نشریه کاوش‌نامه و ادبیات فارسی، 17(33)، 225-248.

    تقیان، لاله(1369). گفتگو با مرشد ترابی (نقال). فصلنامه تئاتر، 2(11-12)، 151-162.

    جعفری قنواتی، محمد(1394). درآمدی بر فولکلور در ایران. تهران: نشر جامی.

    حبیبی‌زاد، فاطمه(1388). گفتگو: رنج طومارنویسی، شادی طومارخوانی. نشریه آزما، 12(66): 11-18.

    خالقی مطلق، جلال(1361). یکی داستان است پر آب چشم (درباره موضوع نبرد پدر و پسر). ایران‌نامه، (2)، 164-205.

    خسروی، زینب و فهیمی‌فر، اصغر(1395). بررسی تطبیقی شیوه اجرایی نقالی رزم و عشق: مطالعه موردی نقل سهراب‌کشی و بیژن و منیژه با اجرای مرشد ترابی. فصلنامه تخصصی تئاتر، 29(64)، 125-140.

    دوستخواه، جلیل(1390). سرچشمه‌ها و پشتوانه‌های شاهنامه فردوسی و شاهنامه نقالان: نگرش سنجی. فصلنامه بخارا، (85)، 124-138.

    ساونا، جرج و آستن، آلن(1991). زیبایی‌شناسی متن و اجرای تئاتر، ترجمه داوود زینلو(1386). تهران: شرکت انتشارات سوره مهر.

    شرکت فرهنگ فیلم تهران(1389). ولی‌الله ترابی: نقلهای سوگ حماسه (1). [فیلم:باکلام]، لوح فشرده. تهران: انتشارات علمی فرهنگی. فردوسی، ابوالقاسم(1390). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

    فیشر لیشته، اریکا(2009). درآمد راتلج بر مطالعات اجرا و تئاتر. ترجمه شیرین بزرگمهر و سحر مشگین‌قلم(1397). تهران: دانشگاه هنر. عناصری، جابر(1366). نقالی- تئاتر داستانی، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.

    ناصربخت، محمد(1395). بررسی ساختاری طومار رستم و سهراب مرشد عباس زریری. مجموعه مقالات همایش ملی میراث روایی، به کوشش مریم نعمت طاوسی. تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری. صص371-391.

    نجم، سهیلا(1390). هنر نقالی در ایران. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.

    یاحقی، محمدجعفر(1368). داستان اردشیر حماسه یا تاریخ؟. جستارهای نوین ادبی، 22(86-87)، 329-356.

    Aston, Eliane & Savona, George (1991). Theatre as Sign System: A Semiotics of Text and Performance. London: Routlage. Bressem, Jana (2013). Transcription systems for gestures, speech, prosody, postures, and gaze. In Cornelia Müller, A., Fricke, E., Ladewig, S.H., McNeill, D. Teßendorf, S. (Ed.), Body - Language

    • Communication. An International Handbook on Multimodality in Human Interaction (Vol. 1) pp. 1037-1059. Berlin/Boston: De Gruyter Mouton.
    • Bressem, Jana (2021). Repetitions in Gesture: A Cognitive-Linguistic and Usage-Based Perspective. Berlin/ Boston: De Gruyter Mouton.
    • Bressem, Jana, Ladewig, Silva & Müller, Cornellia. (2018). Ways of expressing action in multimodal narrations–the semiotic complexity of character viewpoint depictions. Linguistic foundations of narration in spoken and sign languages, 223-250. https://doi.org/10.1075/la.247.10bre
    • Brookes, Heater & Nyst, Victoria (2014). Gestures in the Sub-Saharan region. In C. Müller, A. Cienki, E. Fricke, S. Ladewig, D. McNeill & J. Bressem (Ed.), Body – Language – Communication. (Vol.2) pp.1154-116. Berlin, Boston: De Gruyter Mouton. https://doi.org/10.1515/9783110302028.1154
    • Fischer-Lichte, Erika, Minou, Arjomand & Ramona, Mosse (2014). The Routledge introduction to theatre and performance studies. Routledge.
    • Kendon, Adam (2004). Gesture. Visible Action as Utterance. Cambridge: Cambridge University Press.
    • Klassen, D. Helen (2004). Gestures in African oral narrative. African Folklore. An Encyclopedia, New York: Routledge. McNeill, David (1992). Hand and mind. What gestures reveal about thought. Chicago: University of Chicago Press. McNeill, David (2005). Gesture and Thought. Chicago: University of Chicago Press.
    • Müller, Cornellia (2015). Using Gestures with Speech: Variable Cognitive-Semantic and Pragmatic Relations. MSLU Vestnik, 6(717): 452-466.
    • Retrieved from www.vestnik-mslu.ru/Vest-2015/Vest15-717z.pdf.
    • Müller, Cornellia (2024). A toolbox for methods of gesture analysis. In A. Cienki (ed.), the Cambridge Handbook of Gesture Studies (first ed., pp.182-216). Cambridge University Press.
    • Müller, Cornellia, & Kappelhoff, Hermann (2018). Cinematic Metaphor. Experience – Affectivity – Temporality. Berlin/Boston: Walter de Gruyter https://doi.org/10.1515/9783110580785.
    • Streeck, Juergen (2009). Gesturecraft. The manu-facture of meaning. Amsterdam/ NewYork: John Benjamins.