بررسی مفاهیم استعاره و قرارداد صحنه‌ای در اجرای تئاترهای ابسورد؛ با مطالعه‌ی موردی اجراهای آخرین نوار کراپ و دستِ آخر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه هنرهای نمایشی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد کارگردانی تئاتر، دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

تا به امروز نوشته‌های گوناگونی پیرامون جریان تئاتر ابسورد و تحلیل نمایشنامه‌های بکت منتشر شده است؛ اما تاکنون به غیر از مواردی محدود، به بررسی و تحلیل مؤلفه‌های اجراهای تئاتری آثار بکت پرداخته‌ نشده است. به همین علت نگارندگان در این پژوهش بر آن شده­اند تا با رویکردی نشانه‌شناسانه بر اساس آراء اندیشمندانی چون اِلی روزیک و کر اِلام، به تحلیل اجراهای آخرین نوارِ کراپ به نویسندگی بکت و کارگردانی اتوم ایگویان و دستِ آخر به نویسندگی و کارگردانی ساموئل بکت بپردازد. به باور نگارندگان استعاره‌ی صحنه‌ای و قراردادصحنه‌ای، دو مؤلفه‌ی مهم و حیاتی که در تحلیل نشانه­شناسانه­ی اجرا و توسط نویسندگانی مثل الی روزیک مطرح شده­اند، در بررسی و تحلیل اجرای تئاتری، و به ویژه اجراهای ابسورد بسیار کارآمد هستند. با تجزیه و تحلیل انواع این استعاره‌ها و قراردادهای صحنه‌ای، می‌توان چگونگی کارکرد اجزای اجرا در فرآیند تولید و خلق معنا را مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش با روشی تحلیلی ابتدا مقدماتی از نشانه‌شناسی تئاتر ارائه شده است و در ادامه، انواع استعاره و قرارداد صحنه‌ای و همچنین سایر مؤلفه‌های تحلیل یک اجرای تئاتری، در دو اجرای آخرین نوار کراپ و دستِ آخر، مورد بررسی قرار گرفته‌اند تا از این رهگذر فهمِ چگونگیِ خوانش و فرآیند تولید معنا به دست کارگردانان و عوامل اجراییِ این اجراها میسر گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Theatrical metaphor and Stage Contracts in Absurdist Theater Performances; A Case Study of 'Krapp's Last Tape' and 'Endgame' Performances

نویسندگان [English]

  • Maryam Dadkhah Tehrani 1
  • Morteza Mousavi Paknahad 2
1 Assistant Professor, Department of Performing Arts, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Master Student of Theater Directing, Department of Performing Arts, School of Performing Arts and Music, College of Fine Arts, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Numerous scholarly works have explored the absurd theatrical movement and analyzed Beckett's plays. However, there is a noticeable lack of comprehensive analysis of the performative aspects within Beckett's theatrical works, with only isolated cases having been studied. In fact, the performances of Beckett’s plays have been neglected and this research seeks to fill this gap by employing a semiotic approach in the analysis of two significant performances: Krapp's Last Tape, directed by Atom Egoyan, and Endgame, directed by Samuel Beckett. Among many performances of Beckett’s plays, these two have been chosen due to their importance and significance of the absurd theatrical movement.
While semiotics offers a fertile ground for cognitive studies, it has been underrepresented in the domain of drama and theater, despite its significant presence in this literary sphere. Early semioticians in theater primarily focused on dissecting dramatic signs and textual elements. However, starting in the 1980s, newer semioticians began emphasizing the analysis of theatrical performance. Drawing upon semiotic theories by eminent scholars such as Keir Elam and Eli Rozik, this research aims to unravel the intricate process of meaning production and transmission to both directors and the performing ensemble through a meticulous examination of semiotic signs within theatrical performances and a thorough comprehension of how these signs interrelate within the context of the performance.
Theatrical metaphor and stage contracts emerge as pivotal components in the analysis of theatrical performances, particularly in absurd plays. According to Peirce's triadic classification of signs, metaphor belongs to the iconic category, with the governing principle hinging upon similarity between the sign and its referent. Rozik introduces another significant facet of metaphor, namely stage metaphor, which invariably involves a fixed entity to which a metaphorical statement refers. Scenic metaphor, at non-verbal levels, encompasses the actor's performance style, gestures, movements, and various other non-verbal forms. Conversely, stage contracts encapsulate a set of theatrical rules and norms that inherently do not elucidate their meanings. Rather, a comprehension of their meanings is derived through a detailed examination and analysis of the relationships of similarity or adjacency between these conventions within the presented domain. In essence, comprehending stage contracts serves as a tool through which a profound understanding of theater is attainable.
Using a descriptive-analytical methodology, this research begins with an overview of theater semiotics. Subsequently, various types of metaphor and stage contracts, along with other vital components for analyzing theatrical performances, are meticulously scrutinized in the performances of Krapp's Last Tape and Endgame. This analytical approach aims to facilitate a comprehensive understanding of how directors and performers can grasp the nuances of readings and the intricate process of meaning production within these performances. Additionally, this paper explores the broader implications of semiotics in understanding the evolution of theatrical art and its role in contemporary dramatic performances. The study delves into the interplay of semiotics and theatricality, shedding light on how meaning is constructed and conveyed in theatrical performances, thereby contributing to a deeper comprehension of the artistic and philosophical dimensions of absurd theater.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Absurd Theatre
  • Samuel Beckett
  • Semiotics of Performance
  • Performance Analysis
  • Stage Metaphor
ارسطو (335 پ. م.)، ارسطو و فن شعر، ترجمه عبدالحسین زرین‌کوب (1392)، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
اسلین، مارتین (1961)، تئاتر ابسورد، ترجمۀ مهتاب کلانتری و منصوره وفایی (1388)، تهران: نشر کتاب آمه.
آستن، آلن و جرج ساونا (1991)، نشانه‌شناسی متن و اجرای تئاتری، ترجمه داود زینلو (1386)، تهران: سوره مهر.
اندرس، گونتر (1965)، «هستی بدون زمان: دربارۀ در انتظار گودوی بکت»، ترجمه مهدی پارسا (1395)، بوطیقای صحنه: مقالاتی در مطالعات تئاتر (جلد دوم)، گرداورنده علی تدین، تهران: آگاه.
افخمی‌نیا، مهدی و نعیمه کریملو (1394)، ناتوانی ارتباط کلامی در آخر بازی ساموئل بکت، نشریه مطالعات زبان و ادبیات فرانسه،6 (2)، صص 5-20.
الام، کر (2002)، نشانه‌شناسی تئاتر و درام، ترجمۀ فرزان سجودی (1401)، چاپ نهم، تهران: قطره.
براکت، اسکار (1968)، تاریخ تئاتر جهان (جلد اول)، ترجمۀ هوشنگ آزادی‌ور (1396)، چاپ نهم، تهران: مروارید.
براکت، اسکار (1968)، تاریخ تئاتر جهان (جلد سوم)، ترجمۀ هوشنگ آزادی‌ور (1396)، چاپ نهم، تهران: مروارید.
بسبس، خالد (2007)، «نشانه‌شناسی تئاتر بکت»، ترجمه مهرناز شیرازی عدل (1395)، بوطیقای صحنه: مقالاتی در مطالعات تئاتر (جلد دوم)، گرداورنده علی تدین، تهران: آگاه.
رحیمیان شیرمرد، محمد (1392)، تحلیل نمایشنامه‌های در انتظار گودو و آخر بازی ساموئل بکت با تاکید بر دیدگاه تئودور آدورنو، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد فلسفه هنر، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
زرگرزاده، هاله (1383)، «ذن بوداییسم و آخر بازی ساموئل بکت»، نشریۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز ، 47 (192)، 233-262.
عسکرزاده طرقبه، رجبعلی (1398)، ژان پل سارتر و باور غلط در نمایشنامه آخرین نوار کراپ اثر ساموئل بکت، پژوهش ادبیات معاصر جهان، 23 (1)، 221-232.
فورتیه، مارک (1997)، نظریه در تئاتر، ترجمه فرزان سجودی و نریمان افشاری، چاپ دوم (1394)، تهران: سوره مهر.
کات، یان (1968)، «یادداشتی دربارۀ رئالیسم بکت»، تنفس در هوای تئاتر: مقالاتی در باب درام مدرن، ترجمه علی‌اکبر علیزاد و رضا سرور (1398)، چاپ سوم، تهران: بیدگل.
کاستانیو، پل (2012)، راهبردهای نمایشنامه‌نویس جدید: رویکردی زبان‌بنیاد به نمایشنامه‌نویسی، ترجمه مهدی نصراله‌زاده (1387)، چاپ دوم، تهران: سمت.
کوزینو، توماس (2012)، «دلوز و بکت: تکرارهای دگرنما در دست آخر»، ترجمه لیلا کوچک‌منش (1395)، بوطیقای صحنه: مقالاتی در مطالعات تئاتر (جلد دوم)، گرداورنده علی تدین، تهران: آگاه.
مدرسی، بهرام ؛ لطفی، مرضیه (1395)، نقش عوامل زبان‌شناختی در تحلیل گفتمان انتقادی نمایشنامه آخر بازی اثر ساموئل بکت، چهارمین همایش ملی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی، دی 1395، انجمن زبان‌شناسی تهران، 23-46.
محمدی، منیژه (1390)، مطالعه نشانه‌شناسی آخر بازی ساموئل بکت، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد ادبیات فرانسه، دانشگاه اصفهان. منتخبی بخت‌آور، نرگس (1399)، «بررسی تنیت انعکاسی و سیاسی در آخرین نوار کراپ و فاجعۀ ساموئل بکت»، نامه‌ی هنرهای نمایشی و موسیقی، 12 (23)، صص 21-36.
مونته‌آنو، الکساندرا (2017)، تحلیلی ویتگنشتاینی بر درام ساموئل بکت، ترجمه همایون کاکاسلطانی (1395)، در بوطیقای صحنه: مقالاتی در مطالعات تئاتر (جلد دوم)، گرداورنده علی تدین، تهران: آگاه.
Rozik, Eli (2010). Generating Theatre Meaning: A Theory and Methodology of Performance Analysis. Chicago: Sussex Academic Press.