مطالعه‌ی تطبیقی سازهای زهی در نگاره‌های دوران صفوی و گورکانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهش هنر، عمران هنر و معماری، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشکده هنر و معماری، گروه پژوهش هنر.

چکیده

تعامل و اشتراک فرهنگی میان دو کشور ایران و هند، در دوران صفوی و گورکانی بیشترین نمود را پیدا می‌کند و این ارتباط گسترده، سبب ایجاد بیشترین میزان تأثیرپذیری دو کشور از یکدیگر، خصوصاً در زمینه‌ی موسیقی و نگارگری می‌شود. در این پژوهش تلاش شده است تا به خوانش و بررسی سازهای زه‌صدا در نگاره‌های هر دو دوران پرداخته شود. در واقع هدف از نگارش این مقاله، به‌دست آوردن اطلاعات کلی درخصوص سازهای زهی در نگاره‌های هر دو دوران و مشخص شدن شباهت‌ها و تفاوت‌های کلی آنها با یکدیگر است. در زمینه‌ی موسیقی، همانند نگارگری، دو فرهنگ صفوی و گورکانی بسیار متأثر از یکدیگر بوده‌اند و جدا از اشتراکات فراوانی که با یکدیگر داشته‌اند، تفاوت‌های بارزی نیز در میان موسیقی آنان به چشم می‌خورد. با مقایسه‌ی سازهای تصویر شده در نگاره‌ها مشخص می‌گردد که برخی از آنها در هر دو دوره مشترک هستند و تفاوت‌هایی در موارد جزیی مانند نوع مضراب و در موارد کلی مانند ساختار فیزیکی ساز، در میان آنها مشاهده می‌شود. همچنین تعدادی از سازها مخصوص به یکی از دوره‌ها است و سازی مشابه با آنها از نظر ساختاری در دوره‌ی دیگر وجود ندارد. روش تحقیق در پژوهش حاضر بر اساس هدف، بنیادی و از نظر روش و ماهیت تاریخی، توصیفی- تحلیلی و تطبیقی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Chordophones in Safavid and Gurkani Illustrations

نویسندگان [English]

  • homa rashidian dezfooli 1
  • Ilnaz Rahbar 2
1 Department of Art Research, Faculty of Civil and Art and Architecture, SCIENCE AND RESEARCH BRACH, ISLAMIC AZAD UNIVERSITY, tehran, iran
2 Assistant Professor of Art Research, Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University.
چکیده [English]

Iran and India have had a long history of cultural relationship. This widespread association has influenced the culture and art of these two countries and this influence is most evident during the reigns of the Gurkani and Safavid kings. The interest of the Gurkani kings of India in Iranian art, as well as the weaknesses and inefficiency of the Safavid kings in supporting Iranian artists, led the Gurkani kings to associate Iranian art with indigenous Indian art, and to cultivate it widely in their land. In the field of music, as in painting, the two Safavid and Gurkani cultures were highly influenced by one another, and apart from the many commonalities they had with each other, there were obvious differences between their music and their instruments. These differences are visible in minor cases, such as the color and decoration of the instrument, and in general cases such as the physical structure. Regarding the differences in the physical structure of the instruments in the illustrations, most of which are found in stringed instruments, there may be such things as the shape of the body of the instrument, the size of the resonating bowl, the length and thickness of the neck, the number of pegs and strings and the presence or absence of plectrum in the player's hand. There are also a number of instruments in common in both periods, such as the harp and some of them are specific to one of the periods, however there are no similar instruments in terms of name and structure in the other periods such as the Indian Rudra Vina instrument. Various types of music, such as chamber music and naubat ensemble, are seen in the illustrations. They are present in a variety of scenes such as banquet, battle, hunting, court-related scenes, dervishes, and separately images (in Gurkani) and banquet, hunting, mourning, polo, public life, etc. (in the Safavid Era). Also, in these illustrations, depending on the type of music performed, there are instruments of four groups, chordophones, aerophones, membranophones and idiophones, which differ in the number and types of instruments depending on their performance in the illustrations. In this study, it has been attempted to investigate the illustrations containing musical instrument, which are the main source of this research. To get a comprehensive understanding of the music and string instruments common in each era, their physical structure, playing techniques, gender, and the position of the musicians in the illustrations. By comparing the illustrations of both eras, it can be concluded that the cultures of those two lands have had a considerable influence on one another. In fact, each of them, in an effort to preserve its originality and character, has been reared in a different culture, and the influence of Iranian culture on Indian culture is considerably greater. The research method in this study is based on purpose, fundamental and in terms of method and nature, historical, descriptive-analytical and comparative.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Safavid Period
  • Gurkani Period
  • Painting
  • Music
  • Stringed Instruments
آژند، یعقوب (1384)، مکتب نگارگری تبریز و قزوین و مشهد، فرهنگستان هنر، تهران.
آقاجانی اصفهانی، حسین و اصغر جوانی (1386)، دیوارنگاری عصر صفویه­ی اصفهان (کاخ چهلستون)، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران.
اسعدی، هومان (1383)، مطالعه‌ی سازشناختی در رسالات و نگاره‌های موسیقایی تیموری، فصلنامه‌ی‌ موسیقی ماهور، سال ششم،شماره‌ی 24، صص 61- 98.
اسکارچیا، جیان روبرتو (1376)، هنر صفوی، زند، قاجار، مترجم: یعقوب آژند، انتشارات مولی، تهران.
امیرخان گرجی، (ن.خ)، رساله موسیقی. نسخه­ی خطی به شماره 8499، محفوظ در کتابخانه­ی مرکزی دانشگاه تهران.
براتی، بهاره و محمد افروغ (1390)، بازتاب نمادها و نشانه­های شغلی در سنگ­های قبور ارامنه با تأکید بر نقاشی­های آبرنگ در موزه جلفای اصفهان، کتاب ماه هنر، 156، صص 76-87.
بی­نام (1384)، شاهکارهای نگارگری ایران، موزه هنرهای معاصر و مؤسسه­ی توسعه­ی هنرهای تجسمی، تهران.
پاکباز، رویین (1381)، دایرة المعارف هنر، انتشارت فرهنگ معاصر، تهران.
پورجودای، امیرحسین (1385)، نگاهی به حیات موسیقایی دوره­ی افشاری، فصلنامه موسیقی ماهور، سال هشتم، شماره­ی 31، صص 29-60.
خضرایی، بابک (1392)، جستجوی پیشینه­ی حضور سنتور در موسیقی ایران، فصلنامه موسیقی ماهور، سال شانزدهم، شماره 62، صص 85-94.
دورنُن، ژُنُویو (1385)، سازشناسی، ترجمه: ناتالی چوبینه، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، سال هشتم، شماره‌ی 31، صص 139- 207.
ذاکرجعفری، نرگس (1396)، حیات سازها در تاریخ موسیقایی ایران، انتشارات ماهور، تهران. 
رهبر، ایلناز (1389 الف)، موسیقی به روایت تصاویر دوران صفوی، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده‌ی هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
رهبر، ایلناز (1389 ب)، سازهای زهی در نگارگری‌های ایرانی دوره‌ی صفوی، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، سال سیزدهم، شماره‌ی 49، صص 97- 129.
رهبر، ایلناز (1390)، سازهای موسیقی ایران در دوره‌ی صفوی به روایت کمپفر، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، سال چهاردهم، شماره‌ی 54، صص 81-100.
رهبر، ایلناز (1398)، آیکونوگرافی موسیقی ایران؛ خطاهای تفسیر، تبیین روش و ارائه راهکار، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای نمایشی و موسیقی، شماره‌ی 1، دوره‌ی 24، صص 25- 36.
رهبر، ایلناز؛ هومان اسعدی و رامون گاژا (1389)، سازهای موسیقی دوره‌ی صفوی به روایت شاردن و کمپفر، نشریه‌ هنرهای زیبا- هنرهای نمایشی و موسیقی، شماره‌ی 41، صص 23- 32.
رهبر، ایلناز و هومان اسعدی (1391)، جایگاه بانوان موسیقیدان در دوره صفوی با نگاهی بر تصاویر نگارگری، نامه‌ی هنرهای نمایشی و موسیقی، سال دوم، شماره‌ی 4، صص 115- 132.
راجرز، جی.ام (1382)، عصر نگارگری سبک مغولی هند، ترجمه‌: جمیله هاشم زاده، انتشارات دولتمند، تهران.
سمسار، محمدحسن (1379)، کاخ گلستان: گزینه­ای از شاهکارهای نگارگری و خوشنویسی، زرین و سیمین، تهران.
شیخ ابوالفضل مبارک(1872)، اکبرنامه، به کوشش غلامرضا طباطبایی محمد، چاپ دوم، 3 جلد، جلد 1. موسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
شیخ ابوالفضل مبارک (1879)، اکبرنامه، به تصحیح مولوی آغا احمدعلی، اشیاتک سوسیتی بنگاله،کلکته.
شیخ ابوالفضل مبارک (1893)، آیین اکبری، نولکشور، لکهنو.
عبدالقادر مراغی (1366)، جامع‌الالحان، به اهتمام تقی بینش، مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
کاشانی، حسن (1371)، سه رساله­ی فارسی در موسیقی (کنزالتحف)، به اهتمام تقی بینش، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
کراون، روی سی (1388)، تاریخ مختصر هنر هند، ترجمه‌: فرزان سجودی و کاوه سجودی، فرهنگستان هنر، تهران.
کلانتری، سارا (1386 الف)، حیات موسیقایی در دربار اکبر گورکانی، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، سال نهم، شماره‌ی 35، صص 39- 100.
کلانتری، سارا (1386 ب)، حیات موسیقایی در دربار بابر و همایون گورکانی، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، سال نهم، شماره­ی 36، صص 87- 104.
گری، بازیل (1369)، نقاشی ایرانی، ترجمه­ی عربعلی شروه، عصر جدید، تهران.
مشحون، حسن (1373)، تاریخ موسیقی ایران، انتشارات سیمرغ- فاخته، تهران.
میثمی، سید حسین (1378)، بررسی و تحلیل موسیقی دوران صفویه، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، دانشکده­ی هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
میثمی، سید حسین (1381)، تشکیلات موسیقی دربار صفوی، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، سال پنجم،شماره‌ی 17، صص 31- 54.
میثمی، سید حسین(1382)، موسیقی و مذهب در دوران صفوی، فصلنامه‌ی موسیقی ماهور، سال پنجم، شماره‌ی 20، صص 9- 28.
میثمی، سید حسین (1397)، موسیقی عصر صفوی، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن، تهران.
Abdul Ghani, Muhamad (1930), A history of Persian Language and Literature at the Mughal Court, The Indian Press, Limited, Allahabad.
Chandra, Pramode (1972), The TUTI- NAMA of Cleveland Museum of Art, Akademischendruck- Und, Verlagsanstalt, Geaz- Astria.
Edwards, Stephen Meredyth & Herbert Leonard Offley, Garrett (1956), Mughal Rule in India, S.Chand & Companies, New Delhi.
Powers, Harold Stone (1980), India, II, The New Grove Dictionary of Music & Musicians, Macmillan, London.
Sharma, Ram Sharan (1974), Mughal Empire in India, LakshamiNaain Agarwal, Agra.
Wade, Bonnie. C (1998), Imaging Sound, Chicago & London, The University of Chicago Press, London.