نمایشی از آن دیگری: بررسی مردسالاری و زن ستیزی با خوانشی فمنیستی در سه نمایش نامه بهرام بیضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

2 گروه ادبیات انگلیسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

مردسالاری از مفاهیم کلیدی گرایش­های فمنیستی به­شمار می­آید. فمینیست­ها معتقدند که درجامعة مردسالار، مردها قدرت و حاکمیتی برتر نسبت به زن‌ها دارند. آن­ها علت فرودستی زنان را در جامعه مردسالار، دسترسی بیشتر مردان به مزایای ساختارهای قدرت، تقسیم نابرابر امتیازات اجتماعی و روابط نادرست مرد و زن می­دانند. مسألة مردسالاری در متون ادبی بازتاب چشم­گیری دارد. آثار زیادی به ویژه در حوزة نمایش­نامه­نویسی با این رویکرد خلق شده­اند. نخستین اعتراض و نقدها به این نابرابری را، زنان وارد حوزة ادبیات کردند؛ اما همراه آن­ها نویسندگان مردی هم به این جنبش پیوستند و از این نابرابری سخن گفتند. در ایران و در حوزة ادبیات نمایشی، بهرام بیضایی از جمله این نویسندگان است و اغلب نمایش­نامه­های او با محوریت نقش زن نوشته شده است. هدف این مقاله، تبیین موقعیت زن در اندیشه و بستر مردسالاری، در دنیای نمایش­نامه­های اوست. بدین منظور نمایش­نامه­های پرده­خانه، ندبه و مرگ یزدگرد بیضایی انتخاب و به شیوة توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. این بررسی نشان می­دهد که بیضایی، نشانه­ها و مؤلفه­های مردسالاری و عوامل مؤثر بر پیدایی و گسترش آن را در آثار یاد شده ترسیم می­کند. مقالة حاضر عناصر این یافته­ها را بازیابی و تحلیل کرده است.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Drama Belonging to Other: Exploration of Patriarchy through a Feminist Reading in three Plays by Bahram Beyzai

نویسندگان [English]

  • Raziyeh Shayanmehr 1
  • Ali Dehghan 1
  • Naser Dashtpeyma 2
1 Department of Persian Language and Literature, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
2 Department of English, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Patriarchy, in its diverse practices, such as public or private practices, is a key concept in feminism. Feminists believe that in a male-dominated society, men are in authority over women and women are subordinated. They believe that the masculine oriented tendencies in a male-dominated society are repeatedly reproduced. According to feminists, the causes of women’s subversion in the patriarchal society are men’s greater access to power structures, the unequal distribution of social privileges and inappropriate relations between men and women. The male-controlled society constructs women’s subjugation, and makes it possible for men to turn to mischievousness in different practices.  Patriarchy is an important issue in literary texts and many literary works, especially drama, have been written to depict this. In the beginning, women wrote about patriarchy, however, later, some male writers joined the movement and wrote about it. Bahram Beyzaie is one such author in our country. He is a highly praised Iranian dramatist, and theatre director, whose plays display women’s subordinated position and the discriminating stance of male-dominated society against women. Bahram Beyzai is a playwright who is preoccupied with the condition of women in a patriarchal society. Protagonists of his plays are female characters. They rebel against the established norms of patriarchal society. They fight in their own ways to gain their own proper dignity. Two main issues of his plays are gender inequality and differences in women and men’s social roles. Beyzai is a skilled playwright who has been cherished for his style of untainted Persian writing and for picking out Persian sagas and legendary figures. The purpose of this paper was to explore the position of female characters in Bahram Beyzai’s selected plays. The selected plays of the paper - Parde-Khane, Pahlavan Akbar DiesDeath of Yazdgerd and Wail (Nodbeh) have been explored through a descriptive-analytical approach. The patriarchal system in Parde-Khane, makes women renounce their true identity by giving new names for them. In Pahlavan Akbar Dies, the life of Pahlavan Heidar’s mother is the genuine saga of mothers in our society. Her life portrays the doom and spitting image of all mothers of the community. She lives only for her son. The story of Death of Yazdgerd is based on the slaying of Yazdgerd the Third, the last king of Sassanid Empire. Yazdgerd the Third who is severely pressured by the Arabs on the western border of Iran, escapes to Marv, shelving in disguise in a mill and eventually is slain by the miller. The story is expressed in the words of the miller, his wife and his daughter; all stories are different. In Wail (Nodbeh), Obidollah, a male character, is representative of a social system in which all ruthless features of the patriarchal system are gathered in his presence.  The exploration of the selected plays reveals that Bahram Beyzai has depicted the components of patriarchy, its influencing factors, the expansion of patriarchy, and different means of women’s struggle to emancipate them from the domination of patriarchal system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • patriarchy
  • feminism
  • woman
  • Beyzai
  • drama
آبوت، پاملا و والاس، کلر (1393)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمه منیژه نجم عراقی، چاپ یازدهم، نشر نی، تهران.
ایبرمز، ام اچ و گالت هرفم، جفری (1387)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمه سعید سبزیان مراد آبادی، چاپ اول، رهنما، تهران.
بزدوده، یحیی (1391)، «در جست وجوی هویت از دست رفته: هویت و زنانگی در آثار بلقیس سلیمانی»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ارومیه.
 بیضایی، بهرام (1393)، مرگ یزدگرد، چاپ یازدهم، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، تهران.
 بیضایی، بهرام  (1395 الف)، پرده خانه، چاپ ششم، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، تهران.
 بیضایی، بهرام (1395ب)، ندبه، چاپ پنجم، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، تهران.
حسن­لی، کاوس و سالاری قاسم (1386)، نشانه­های فمینیستم در آثار سیمین دانشور، مطالعات اجتماعی و روان­شناختی زنان، دوره 5، شماره 1، صص25-5.   
دوبووار، سیمون (1382)، جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوی. جلد 1، چاپ پنجم، توس، تهران.
رودگر، نرجس (1388)، فیمینیسم، تاریخچه، نظریات، گرایش­ها، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، تهران.
  ستاری، رضا و حقیقی، مرضیه (1394)، تحلیل مردسالاری و برون همسری در شاهنامه بر اساس اسطورۀ آفرینش، جستارهای نوین ادبی، سال 48، شماره 188، صص 108-87.   
سجادی، سید مهدی (1384)، فیمینیسم در اندیشه پست مدرنیسم، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، 8 (29)، صص 38-7.
سلدن، رامان و یدوسون، پیتر (1384)، راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، انتشارات طرح نو، تهران.
صادقی شهپر، رضا و طالبی، فاطمه (1394)، نقد فمینیستی نمایش­نامه­های بهرام بیضایی، پژوهش­های نقد ادبی و سبک شناسی، شماره 3، (پی در پی 19)، صص 148-123.
قوکاسیان، زاون (1378)، مجموعه مقالات در نقد و معرفی آثار بهرام بیضایی، آگاه، تهران.
کرامتی، معصومه (1390)، تبیین ملاحظات جنسی و جنسیتی در ­ارزش­شناسی فمینیسم اگزیستانسیایسم و اسلام (مبانی- اصول و روش)، ارائه راهبردها، فصل­نامه شورای فرهنگی زنان، سال سیزدهم، شماره 52، صص 287-225.
کاویانی پور، طلعت (1386)، ادبیات زن محورانه در ادب فارسی، چیستا، شماره 237 و 236، اسفند، صص 486-470.
مشیرزاده، حمیرا (1382)، از نظریه تا جنبش اجتماعی، تاریخ دو قرن فیمینیسم، نشر شیرازه، تهران.
مهدی زاده، سید محمد (1387)، رسانه­ها و بازنمایی، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران.
میرحسینی، زیبا (1392)، بالاخره این دانش و تاریخ از آن کیست؟، زن نگار، نشریه پژوهش گران و کنش گران مطالعات زنان، شماره 14، صص 9-5.  
هام، مگی (1382)،  فرهنگ نظریه­های فیمینیستی، ترجمه فیروزه مهاجر، توسعه، تهران.
 یزدانی، عباس (1388)، فیمینیسم و دانش­های فیمینیستی، مرکز مدیریت حوزه­های علمیه خواهران، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، تهران.
Windt- Val, Benedicta (2012), personal Names and Identity in literary contexs, Olso studies in language 4 (2), pp. 273-284.
Malkin, Irad (1987), Religion and Colonization in Ancient Greece. New York. E.J. Brill.
Watzlawik, Meik, et al. (2016), First Names As sings of personal Idetity: An Intercultural comparison, Psychology & society, Vol. 8 (1), pp.1-21.
Luby, Brittany; K. Labelle & A. Norman (2016), (Re)naming and (De)colonizing the  (I?)ndigenous People(s) of North America – Part I, Retrieved from http://activehistory.ca/2016/11/renaming-and-decolonizing-the-indigenous-peoples-of- north-america-part-ii/