سازهای اروپایی در ایرانِ عصر صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه موسیقی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت

چکیده

چکیده
یکی از مسائل مهم فرهنگی در عصر صفوی، تأثیر هنر اروپایی در ایران است. از دستاوردهای رابطة ایران و غرب در موسیقی عصر صفوی، حضور سازهای اروپایی در دربار ایران است. حضور سازهای اروپایی در ایران، هم در گزارشات سفرنامه نویسان اروپایی و هم در تصاویر به جا مانده از عصر صفوی مشهود است. با این حال سازهای غربی در جامعة صفوی فراگیر نشد و تنها در دربار شاهان و توسط نوازندگان اروپایی به اجرا در می آمد. استقبال شاهان ایرانی از سازها و موسیقی اروپایی در خور توجه است، تا آنجا که شاه سلطان حسین به سفیر پرتغال نامه ای مبنی بر درخواست ارسال نوازندگان غربی به ایران می فرستد. ایرانیان و به خصوص شاهان صفوی موسیقی اروپاییان را می پسندیدند و در مواردی که گزارش شده، حتی از نوای خارج از کوک سازهای غربی نیز، لذت می بردند. با وجود حضور سازها و نوازندگان اروپایی در دربار صفوی، نشانه ای از تأثیر موسیقی غربی بر بنیان های موسیقی ایرانی در دست نیست. این تأثیر در هنر نقاشی با شدت بیشتری نسبت به هنرهای دیگر به چشم می خورد که منجر به پیدایش سبک «فرنگی سازی» شد. اما در زمینةموسیقی، تحول چشمگیری قابل پیگیری نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

European Musical Instruments in Safavid Period of Iran

نویسنده [English]

  • Narges Zaker Jafari
Assistant Professor, School of Music, Faculty of Architect and Art, University of Guilan, Rasht
چکیده [English]

Abstract
There is Interchange of cultures and different kinds of ethnos music in the world between different cultures as acculturation. The economical, trade and political interchange, war and immigration has played a prominent role on acculturation; and obviously most of the time dominant culture has more influence on the other culture. One of the acculturation in the field of music devoted to interchange of musical instruments. In this subject, European art’s influence on Persian art is one of the controversial subjects of Cultural issue in Safavid period. The consequence of political and cultural relationships between Safavid Iran and west regarding to music subject matter was the prevalence of European musical instruments in court of Iran. European musical instruments can be seen both in European travel accounts and iconographical sources of discussed period. Although European musical instruments were prevalent among courts and played by European players, they weren’t became popular throughout the Safavid society. Persian kings became more intrigued by western music and European musical instruments, therefore, for example, Shah Soltan Hossein (c.1668 - c.1726) wrote a letter to Portugal ambassador to send European players to the court of Iran. Iranian and especially Safavid kings praised European music, and strangely in some cases, based on some records, they relished even unturned sound of European musical instruments. European musical instruments imported Iran in different ways. In some cases they were presents of European governments to Safavid kings. Occasionally they were introduced to Persian court by Europeans who served in court of Iran. Also, some ambassadors who traveled Iran, in most of the times brought with themselves numbers of players and musicians. Although the presence of musical instruments and European players is obvious in Safavid Iran, there isn’t any source showing the western music’s influence on basis of Persian music in that time. The influence of European art on Persian culture was so evident in Painting in comparison to other arts which led to the formation of Farangi-sazi style. However in music subject matter there is not any especial transition; also it seems the prevalence of Santūr was due to arrival of western musical instruments. Western travel accounts show that Iranians are more intrigued by Keyboard musical instruments like Epinette, Harpsichord and organ than the other European musical instruments. However the interesting thing is that in pictures such chordophones as European lutes, bowed instruments from cello family (category) are more illustrated than the other instruments. Finally Iranian made acquaintance with European musical instruments and western music in Safavid period and the influence of European music, though it wasn’t perceptible at first time, intensified more and more until Qajar period which continued seriously; and in the latter period the western music’s influence is more sensible. For instance the prevalence of violin in Iranian music and its influence on Kamānča like adding the fourth string, changing of the tune and other details can be continued in Qajar period; however in Safavid period such influence on musical instruments is not observable clearly. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: European Musical Instruments in Iran
  • European Players in Safavid Court
  • European Instruments in Safavid Period Pictures
  • The Background of Western Music’s Influence on Persian Music
ابن زیله، أبی منصور الحسین (1964)، الکافی فی الموسیقی، تحقیق، زکریا یوسف، دارالقلم، بغداد.
آژند، یعقوب (1389)، نگارگری ایران (پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران)، دو جلد، انتشارات سمت، تهران.
اسمیت، یان (1356)، اولین سفرای ایران و هلند، شرح سفر «موسی بیگ» سفیر شاه عباس به هلند و سفرنامه «یان اسمیت»سفیر هلند در ایران، ترجمه و نگارش دکتر ویلم فلور، به کوشش، داریوش مجلسی، دکتر حسین ابوترابیان، کتابخانه طهوری، تهران.
آقاجانی اصفهانی، حسین و اصغر جوانی (1386)، دیوارنگاری عصر صفویه در اصفهان، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران.
الئاریوس، آدام (1363)، سفرنامه آدام اولئارویس، ترجمه از متن آلمانی و حواشی: احمد بهپور، سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار، تهران. تاورنیه، ژان باتیست (1382)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه: حمید ارباب شیروانی، انتشارات نیلوفر، تهران.
جوادی، حسن (1378)، ایران از دیده سیاحان اروپائی (از قدیم ترین ایام تا اوایل عهد صفویه)، نشر بوته، تهران.
حجاریان، محسن (1387)، مقدمه‌ای بر موسیقی شناسی قومی، انتشارات کتاب سرای نیک، تهران.
خوارزمی، ابوعبدالله محمد بن محمد بن یوسف(1347)، مفاتیح العلوم، ترجمه‌ی حسین خدیو جم ، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران. دانشگاه کمبریج (1380)، تاریخ ایران، دورۀ صفویان، پژوهش از دانشگاه کمبریج، مترجم: دکتر یعقوب آژند، انتشارت جامی، تهران.
درویش علی چنگی الخاقانی ( نسخه خطی)، تحفه السرور، کتابخانه آکادمی علوم روسیه، شماره RF-Span D403 .
دلاواله، پیترو (1380)، سفرنامه پیترو دلاواله، دو جلد، ترجمه: محمود بهفروزی، نشر قطره، تهران.
دریابل، تکتاندرفن ژرژ (1388)، ایترپرسیکوم (سفر به ایران) گزارش سفارتی ایشتوان کاکاش زالانکمنی به دربار شاه عباس اول، ترجمه: محمود تفضلی، انشارات کتاب سرا، تهران.
دولیه دلند، آندره (2535)، زیبائیهای ایران، ترجمه: دکتر محسن صبا، انجمن دوستداران کتاب، تهران.
ذاکرجعفری، نرگس(1391)، شناسایی سازهای ایرانی از دیدگاه اکوستیکی از دوره ی ایلخانی تا پایان صفوی، رساله دکتری رشته پژوهش هنر، استادان راهنما، دکتر خسرو مولانا و دکتر یعقوب آژند، دانشگاه تهران، پردیس هنرهای زیبا.
رهبر، ایلناز و هومان اسعدی (1389)، سازهای موسیقی دوره صفوی به روایت کمپفر و شاردن، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 41، صص 32ـ 23.
زرین کوب، عبدالحسین (1379)، روزگاران (تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی)، انتشارات سخن، تهران.
شوستر والسر، سیبیلا (1364)، ایران صفوی از دیدگاه سفرنامه های اروپائیان: پژوهشی در روابط سیاسی و اقتصادی ایران (1722ـ 1502)، ترجمه و حواشی: دکتر غلامرضا ورهام، انتشارات امیرکبیر، تهران.
سیوری، راجر(1366) ، ایران عصر صفوی، ترجمه: کامبیز عزیزی، نشر مرکز، تهران.
شاردن(1338)، سیاحتنامه شاردن، ترجمه: محمد عباسی، جلد پنجم، انتشارات امیر کبیر، تهران.
شاردن (1372)، سفرنامه شاردن، ترجمه: اقبال یغمایی، انتشارات توس، تهران.
عبدالقادر مراغی (1366)، جامع الالحان، به اهتمام تقی بینش، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
فروغ، مهدی (1354)، نفوذ علمی و عملی موسیقی ایران در کشورهای دیگر، انتشارات اداره کل نگارش وزارت فرهنگ و هنر، تهران. فیدالگو، گرگوریو پریدا (2537)، گزارش سفیر کشور پرتغال دردربار شاه سلطان حسین، ترجمه: پروین حکمت، ترجمه از زبان پرتغالی و حواشی آن از (ترجمه فرانسه)، ژان اوبن، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
فیگوئرا، دن گارسیا د سیلوا (1363)، سفرنامه فیگوئرا سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول، ترجمه: غلامرضا سمیعی، نشر نو، تهران. کاتف، فدت آفاناس یویچ (2536)، سفرنامه کاتف، ترجمه: محمد صادق همایونفرد، وزارت فرهنگ و هنر کتابخانه ملّی، تهران.
کاشانی، حسن (1371)، کنزالتحف، سه رساله فارسی در موسیقی، به اهتمام تقی بینش، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
کمپفر، انگبرت (1360)، سفرنامه کمپفرت، ترجمه، کیکاووس جهانداری، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران.
گرس، ایوان (1372)، سفیر زیبا، سرگذشت و سفرنامۀ فرستاده فرانسه در دربار شاه سلطان حسین صفوی، ترجمه و توضیح: علی اصغر سعیدی، تهران، انتشارات تهران.
مسعودیه، محمدتقی (1389)، سازشناسی، سروش، تهران.
ملاح، حسینعلی (1376)، فرهنگ سازها، کتاب سرا، تهران.
میثمی، سید حسین (1389)، موسیقی عصر صفوی ، مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن»، تهران. http://collection.si.edu/search/results.htm?q=record-ID:fsg-F1929.77